10 Μαρ 2009

Η μετάφραση ξανά και ξανά – από εμπειρία σε λόγο κι από λόγο σε εμπειρία

Εν αρχή ην ο Λόγος αλλά όχι μόνο στην αρχή, και στη μέση και στο τέλος λ(Λ)όγος είναι όλα. Λόγος που προσδιορίζει και απαιτεί και από την άλλη εμπειρία που αξιώνει. Και στη μέση η μετάφραση ή η παρωδία της μετάφρασης και πώς αλλιώς αφού δεν ξέρουμε καλά το ιδίωμα στο οποίο όλα αυτά είναι γραμμένα;

Κανείς απ’ όσους έχω διαβάσει δεν μου έχει δώσει μια ικανοποιητική απάντηση στο πύρινο «γιατί». Γιατί να είναι απαραίτητη η εμπειρία ώστε να υπάρξει λόγος; Γιατί να αναζητεί και να επιζητεί ο λόγος την εμπειρία; Γιατί η ανθρώπινη εμπειρία να πραγματώνεται μέσα από τη γέννηση, την παιδική ηλικία και όλο τον κύκλο μέχρι το γήρας και την «οριστική απώλεια της μορφής» (aufheber) που αυτό επιφέρει; Γιατί ο θάνατος και γιατί η ζωή;

Πάντως κατηγοριοποιήσεις του λόγου έχουν γίνει: λόγος αποχρών, λόγος καθαρός, λόγος πρακτικός. Κι έπειτα είναι κι εκείνος ο άλλος Λόγος, αυτό το κάτι βαθύ πάντα ή πάντα υψηλό, το κάτι που βρίσκεται τόσο εντός ή τόσο μακριά που δεν μπορεί κανείς ποτέ να το εντοπίσει. Βάθος, ύψος, μέσα, έξω: πάντα χωρικοί προσδιορισμοί. Και ο χρόνος; Μια συνιστώσα που βιώνεται αλλά που η δική της ύπαρξη πάντα υπονομεύεται: αιωνιότητα, υπερχρονικότητα, υποκειμενικός χρόνος, χρόνος αντικειμενικός, πάντα όμως χρόνος σε σχέση με κάτι, χρόνος σαν διάρκεια ή σαν κίνηση ενός πράγματος ή φαινομένου, χρόνος χωρίς οντότητα per se, χρόνος ανύπαρκτος χωρίς τον λόγο ή την εμπειρία.

Που και τα δύο αυτά (λόγος κι εμπειρία) εμπεριέχουν αυθαιρεσία: εμπεριέχουν το «σαν να» (as if, als ob) σαν μοναδική αναγκαία και ικανή συνθήκη, το «σαν να» που – μέσα από νοητικά κατασκευάσματα και πλάσματα - κάνει τη ζωή δυνατή. Έτσι τη ζούμε τη ζωή, σαν μια υπόθεση που μεταφράζεται σε σκοπιμότητα. Αλλά κι αυτή η σκοπιμότητα δεν ξέρουμε ποια ακριβώς είναι, αφού – τι κρίμα! – είναι γραμμένη σε ένα άγνωστο για μας ιδίωμα που δεν μας επιτρέπει να τη μεταφράσουμε...

3 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

ο σοφιστής θα πει, δεν υπάρχει τίποτα - αλλά κι αν ακόμη υπάρχει δεν το γνωρίζω, αλλά κι αν το γνώριζα δεν θα μπορούσα να το εκφράσω (Γοργίας) - αυτό το γαϊτανάκι δεν γνωρίζει τέλος φυσικά, διότι ακόμη κι αν μπορούσα να το εκφράσω κανένας δεν με πίστευε (προσθέτει ο άνεργος σοφιστής - εγώ ας πούμε)... ο σοφιστής όμως απλά δεν θέλει να δυσαρεστήσει κανέναν (στην πραγματικότητα είναι επαγγελματίας και φροντίζει τη δουλειά του καλά)...

όμως, κι αν στο τέλος - τέλος δεν υπάρχει ούτε 'ζωή' ή 'θάνατος' αλλά μόνον οι μεταμορφώσεις; αυτό κατά μία έννοια δεν θα ήταν λόγος αρκετός (και αποχρών και καθαρός και πρακτικός) ώστε να επιμένουμε στις μεταφράσεις μας; αν δηλαδή οι δύο ακραίοι όροι (ζωή και θάνατος ή λόγος και εμπειρία) δεν είναι παρά όψεις, μία αέναη μεταμόρφωση, αυτό δεν αρκεί ώστε να ριζώσουμε σε μία διαρκή μετάφραση; αντικαθιστώντας αυτό το 'ως εάν' με την 'μεσότητα';

την καλησπέρα μου και σε ευχαριστώ για την παραπομπή...

aufheber

Christina Linardaki είπε...

Είναι ίσως θέμα ιδιοσυγκρασίας και ψυχολογικών αναγκών διαφορετικών ανθρώπων. Προσωπικά θέλω απεγνωσμένα να υπάρχει κάποιος σκοπός και η ιδέα ότι δεν υπάρχει σκοπός ή – διαφορετικά – ότι σκοπός είναι απλά και μόνο ένα γίγνεσθαι χωρίς τέλος με κάνει να θυμώνω. Έχω ανάγκη να ζω σε έναν κόσμο που είναι στην ίνα του καλός (και όπου οι άνθρωποι συνιστούμε παραφωνία, στη συγκεκριμένη μας συγκυρία τουλάχιστον) και τελεολογικά σχεδιασμένος.

Στοιχειώνουν τη σκέψη μου χιλιάδες θεωρίες, πέρα από τους αρχαίους, τους νεοπλατωνικούς ή και τον Έγελο ακόμη, θεωρίες της Νέας Εποχής για κύκλους κόσμους, για ενσαρκωμένους αγγέλους ή σοφούς από άλλες φυλές, για ένα Μεγάλο Σχέδιο. Πέρασα πολλά χρόνια προσπαθώντας να γραπωθώ από τέτοιες ερμηνείες του (σκοπού του) κόσμου μέχρι που απογοητεύτηκα πλήρως από το περιβάλλον τρύπιο ιδεολόγημα και έφυγα μακριά, λοιδορώντας και αυτές και τον εαυτό μου…

Δεν μου φτάνει η μεσότητα, αγαπητέ, δεν θέλω να είμαι το interface ανάμεσα στους κόσμους, θέλω να ανήκω τουλάχιστον σε έναν (αν είμαι μόνο σάρκα να το ξέρω, αν είμαι μόνο πνεύμα να το ξέρω, αλλά ποιος και γιατί να θέλησε να είμαι το μπαλάκι του πινγκ-πονγκ ανάμεσα στους δύο) ώστε να μάθω τη γλώσσα του άλλου όσο πιο καλά μπορεί κανείς να μάθει μια ξένη γλώσσα και θα επενδύσω στο πόνημα αυτό όλο το δέος που μπορώ να νιώσω. Αλίμονο, η διαρκής μεσότητα που προτείνεις σημαίνει ότι δεν πολιτογραφείσαι σε κανέναν από τους δύο κόσμους, είσαι πάντα κάτι "άλλο", "ξένο σώμα". Κι όσο κι αν έχω θαυμάσει το "ανάμεσα" στους κόσμους και σαν σύλληψη και σαν πεδίο δυνατότητας, δεν θα άντεχα την ιδέα ότι παραμένω κολλημένη εκεί στην αιωνιότητα…

Christina Linardaki είπε...

Από την άλλη, βέβαια, ίσως αυτός να είναι ο λόγος που δεν υποστηρίζω την ιδέα της μετενσάρκωσης έτσι όπως την εννοεί ο πολύς κόσμος τουλάχιστον... Πιστεύω πως, αν υπάρχει κάτι, είναι λογικό αυτό το κάτι να είναι η διάλυση της ατομικής ταυτότητας μέσα στη συλλογική. Ίσως πάλι να με ανακουφίζει το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος συνδυασμός χαρακτηριστικών δεν χρειάζεται να συνεχίσει να υφίσταται μέχρι το τέλος του αιώνα... Ποιος ξέρει; :)