Ο θάνατος της Μεταφυσικής

Από την αρχαιότητα η Μεταφυσική αποτελούσε κεντρικό κλάδο της φιλοσοφίας και ερευνούσε το “όντως ον”, δηλ. τις σταθερές ουσίες πίσω από τα ρευστά φαινόμενα. Έτσι ο Πλάτωνας έβλεπε πίσω από τον αισθητό κόσμο τον νοητό κόσμο των ιδεών, ο Πλωτίνος το Ένα, οι Στωικοί τον "Λόγον", ο Λάιμπνιτς τις πνευματικές μονάδες, ο Έγκελ την απόλυτη ιδέα, ο Σοπενάουερ την τυφλή βούληση κλπ. Όλοι οι μεταφυσικοί μιλούν για πραγματικότητες που δεν βλέπουν, διατυπώνουν σκέψεις που δεν αντιστοιχούν σε κάτι ορατό κι ωστόσο διατηρούν την πεποίθηση ότι ερμηνεύουν με τον πιο ουσιαστικό τρόπο την πραγματικότητα, ότι κατανοούν την ουσία του κόσμου. Συλλαμβάνουν μια μεταφυσική ιδέα και γύρω από αυτήν υφαίνουν έναν ολόκληρο σύστημα με τρόπο ορθολογιστικό ή και ενορατικό.

Μετά από την κριτική του Καντ και του Φουκώ, τα θεμέλια της Μεταφυσικής άρχισαν να τρίζουν. Στο αντίπαλο σε αυτήν στρατόπεδο προστέθηκαν οι εμπειριστές, οι οπαδοί του υλισμού, οι θετικιστές, οι νεοθετικιστές, αλλά και κλάδοι ολόκληροι όπως η ψυχολογία. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν ήταν οι θετικές επιστήμες αλλά οι ανθρωπιστικές που εναντιώθηκαν στη Μεταφυσική. Ήταν το πεδίο στο οποίο θεωρητικά η ίδια εντάσσεται που την αμφισβήτησε λυσσαλέα και την καταδίκασε τελικά στην ανυπαρξία.

Άλλωστε, έγινε μια προσπάθεια σύνδεσής της με τις φυσικές επιστήμες στις αρχές του 20ού αι., όταν φιλόσοφοι από τον κύκλο των φυσικών επιστημών πρότειναν μια επιστημονική ή επαγωγική Μεταφυσική που ξεκινούσε από τα δεδομένα των εμπειρικών επιστημών τα οποία συνέδεε μεταξύ τους, συγκροτώντας μια ενιαία και απαλλαγμένη από αντιφάσεις εικόνα για τον κόσμο, μια γενική κοσμοθεωρία. Μολονότι η προσπάθεια έγινε αρχικά δεκτή με ενθουσιασμό, τελικά η αυθαιρεσία των συμπερασμάτων και η γενικολογία της κόστισε μια καθολικότερη αποδοχή.

Η χαριστική βολή στη Μεταφυσική όμως προήλθε μέσα από τους ίδιους της τους κόλπους. Και το όνομά της ήταν “Νέα Εποχή”. Η απέραντη μπουρδολογία της Νέας Εποχής ανακάτεψε διδασκαλίες και παραδόσεις αιώνων μετατρέποντάς τες σε έναν αχταρμά τεχνικών και μεθόδων σερβιρισμένο σε ατομικές μερίδες με κεντρικό μότο “εσύ κινείς το σύμπαν”. ESP, psi, άτσαλα σπαράγματα από τον Βουδισμό και τον Χριστιανισμό, εναλλακτικές θεραπείες, ασύνδετοι διαλογισμοί, κομμάτια από τη διδασκαλία της Καμπαλά, τεχνικές ενεργειακής προστασίας, όλα παραποιήθηκαν κατά το δοκούν και δόθηκαν αφειδώς σε έναν κόσμο που περίμενε διψασμένος κάποιο θαύμα. Οι ανεγκέφαλες ατάκες του Κοέλο έγιναν μπεστ σέλερ. Η κοινή λογική έπαψε να ισχύει. Κάπου εδώ η Μεταφυσική άφηνε την τελευταία της πνοή.

Πιστεύω ακράδαντα πως έτσι γίναμε φτωχότεροι. Ακόμη κι αν η Μεταφυσική είχε από καιρό μεταπέσει σε Οντολογία, χάσαμε ένα σημαντικό στοιχείο. Χάσαμε το στοιχείο του επέκεινα. Χάσαμε αυτό στο οποίο μας παραπέμπουν το ένστικτο και η διαίσθησή μας καθώς και την ιδιαίτερη εκείνη διαύγεια που αποκτάται όταν καταφέρνει κανείς να δημιουργήσει χώρο μέσα του και να συντονιστεί με το ανεκδήλωτο τμήμα του εαυτού του και με τον αθέατο κόσμο. Γιατί ο αθέατος κόσμος υπάρχει. Και οι δυνατότητές μας, που δεν έχουμε ακόμη υποψιαστεί, υπάρχουν κι αυτές. Αυτό που χάθηκε όμως είναι η κρύπτη. Η κρύπτη που φυλάγαμε τα εργαλεία για να τα αναζητήσουμε.