18 Μαρ 2011

Αίσθημα ευθύνης

Δεν ξέρω ποιο πρέπει να έρθει πρώτο. Το αίσθημα ευθύνης; Η δέσμευση; Τι είναι αυτό που απαιτείται ώστε να μπορέσουμε να πούμε ότι ένας άνθρωπος τιμά την ηθική του διάσταση, ότι είναι «ηθικός άνθρωπος»; Δεν αναφέρομαι φυσικά σε ζητήματα ψευτο-ηθικής, αλλά σε ζητήματα εντιμότητας. Σε αυτό που κάνει έναν χαρακτήρα «αδαμάντινο». Είναι το είδος που λείπει από παντού στις μέρες μας και το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του τεράστιου κοινωνικού μας ελλείμματος.

Μπορεί οι αναλυτές να μιλούν ευρέως για το «διπλό έλλειμμα» και το «διπλό χρέος» της χώρας, αλλά δεν έχω ακούσει κανέναν να λέει (ή να μπορεί να δει έστω) ότι στην ουσία το έλλειμμα και το χρέος είναι τριπλά και ότι μάλιστα η τρίτη αυτή διάστασή τους είναι η γενεσιουργός αιτία των άλλων δύο. Από τη στιγμή που η δράση των πολιτικών έγινε αδιαφανής, που διερράγη η κοινωνική συνοχή στο κέντρο της οποίας είναι το ενδιαφέρον προς τον συνάνθρωπο (το βλέπει κανείς οπουδήποτε, ακόμη και στο μετρό, την έλλειψη όχι ευγένειας αλλά στοιχειώδους ανθρωπιάς, τους διάφορους φόβους που αναγάγουν την αναλγησία προς τους άλλους σε τρόπο ζωής), που επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας, που κανείς δεν είναι υπεύθυνος για τίποτα σε ένα ντόμινο διαρκών μεταθέσεων της ευθύνης, που κανείς δεν δεσμεύεται για τίποτα ή αν δεσμευτεί ξε-δεσμεύεται με μεγάλη ευκολία, από αυτή λοιπόν τη στιγμή έχουμε ήδη πτωχεύσει.

Ναι, έχουμε επτωχεύσει – και μάλιστα από καιρό. Από την εποχή που ο Παπανούτσος στιγμάτιζε τον σύγχρονο άνθρωπο (τον σύγχρονο Έλληνα ουσιαστικά) για την «αποξένωση» και τον «ωχαδελφισμό» του – κάτι δεκαετίες πίσω. Έχουμε πτωχεύσει όλα αυτά τα χρόνια και δεν το ξέρουμε – ή αν το ξέρουμε, επιλέγουμε να κοιτάμε από την άλλη. Μας βόλεψε όλα αυτά τα χρόνια του άκρατου καταναλωτισμού η αντικατάσταση κάθε είδους σχέσεων με τις πελατειακές σχέσεις. Σου δίνω-μου δίνεις και στο αλισιβερίσι μας αυτό δεν έχουμε ούτε ευθύνες ούτε υποχρεώσεις παρά μόνο στο πλαίσιο της στενής μεταξύ μας ιδιωτικής συμφωνίας. Κατ’ αποκοπή. Μόνο που έτσι αποκοπήκαμε από μια θεμελιώδη μας διάσταση (αυτή της ηθικής μας) και μάθαμε να πορευόμαστε απονευρωμένοι.

Αλλά όλα εδώ πληρώνονται. Και κοίτα τι γίνεται τώρα που προσπαθούμε να επενδύσουμε στα παιδιά μας. Δεν έχουμε τι να επενδύσουμε. Ψάχνουμε να τους δείξουμε πρότυπα και δεν υπάρχουν. Προσπαθούμε να τα μορφώσουμε και μας αντιτάσσουν ένα «και γιατί; αφού όλοι έτσι κάνουν». Η συλλογική δεξαμενή έχει αδειάσει. Και όταν προσπαθούμε να τους δώσουμε από τις προσωπικές μας καταθέσεις, το ατομικό μας κομπόδεμα, καταλήγουμε να γινόμαστε γραφικοί.

Η La koumbara λέει ότι είναι γονιδιακό το θέμα. Ότι η χώρα έτρωγε τα παιδιά της από την αρχαιότητα. Οι Αθηναίοι εξοστράκιζαν τους αρίστους επειδή θεωρούσαν ότι η συσσώρευση δύναμης σε ένα πρόσωπο το καθιστούσε επικίνδυνο για την πόλη. Κάπως έτσι καταντήσαμε μια ομήγυρη μετρίων και γελοίων. Αλλά το είπαμε: όλα εδώ πληρώνονται – και μάλιστα με πολύ υψηλό τόκο…

11 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Χωρίς να μπαίνω σε λεπτομέρειες και "ναι μεν αλλά", συμφωνώ. Και χαίρομαι που, πλέον, γράφεται και κουβεντιάζεται λίγο περισσότερο.
Σε κάποιο βαθμό είναι στην ανθρώπινη φύση. Νομίζω, όμως, πως ξεπεράσαμε αυτό τον βαθμό αρκετά...

La koumbara είπε...

Εννοείται ότι δεν ξέρω αν είναι γονιδιακό το θέμα (μεταξύ μας, δεν είμαι και σίγουρη τι ακριβώς σημαίνει αυτό), αλλά βρίσκεις εσύ άλλη εξήγηση;

libero είπε...

Δεν πληρώνονται όλα εδώ.

Ο "αδαμαντισμός" που λες, όχι μόνο δεν πληρώνεται αλλά, ούτε καν τιμάται.
Διαφορετικά, πολλοί θα είχαν "αδαμάντινο" χαρακτήρα.

Christina Linardaki είπε...

@aerosol

Πολλά είναι στην ανθρώπινη φύση και είναι καλό να υπάρχουν σε ισορροπία. Όταν δίνεις όλο τον χώρο σε μία σου όψη, όπως κάναμε εμείς, οι άλλες σου όψεις υποσιτίζονται, απονευρώνονται ή εξορίζονται από την πραγματικότητά σου. Έτσι χάσαμε την έννοια του δικαίου, την έννοια της εντιμότητας, του κοινωνικού προσώπου και πάει λέγοντας... (και δεν μας σώζουν ούτε οι Ελ πια!)

Christina Linardaki είπε...

@La koumbara

Σημαίνει προφανώς ότι έχει περάσει ως τρόπος συμπεριφοράς στα γονίδιά μας. Είναι μια θεωρία που προσωπικά πιστεύω ότι θα μπορούσε να στέκει, αλλά αναλόγως με τους συζητητές σου μπορεί το όλο κόνσεπτ να λοξοδρομήσει και να βρεθείς να μιλάς για καθαρότητα της φυλής και άλλα τέτοια, γι' αυτό συνήθως κρατάω τέτοιου είδους απόψεις για τον εαυτό μου. Μια και το ανέφερες, όμως, είπα να το αναφέρω κι εγώ. :)

Christina Linardaki είπε...

@libero

Απ' αυτή την άποψη έχεις δίκιο.

Χουλκ είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Χουλκ είπε...

Δεν ξέρω αν είναι γονιδιακό το θέμα. Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα ανέκαθεν έτρωγε τα παιδιά της, όπως όμως είναι γεγονός ότι μέχρι πριν κάμποσα χρόνια, σε κάθε περίοδο της ιστορίας, μπορούσες να εντοπίσεις ανθρώπους ηθικούς, έντιμους. Τώρα τελευταία, έχω την εντύπωση ότι δεν υπάρχει κανείς πια – αντίληψη σίγουρα λανθασμένη, αλλά, όπως λέει και ο libero ο αδαμαντισμός, ούτε καν τιμάται, οπότε τρέχα γύρευε να βρεις όσους έχουν απομείνει να φυλάνε Θερμοπύλες.
Στο όλο θέμα θεωρώ πως μεγάλο ρόλο έχει παίξει η συνεχώς φθίνουσα πορεία της εκπαίδευσης, καθώς στα σχολεία δεν υπάρχουν πια Δάσκαλοι που θα χαρίσουν στα παιδιά ‘παιδεία΄. Οι σημερινοί δημόσιοι υπάλληλοι, που υποτίθεται ότι είναι επιφορτισμένοι με το έργο της εκπαίδευσης των παιδιών μας, αρκούνται σε μια απλή μετάδοση στείρων γνώσεων, χωρίς καμιά κριτική διερεύνηση, ίσα ίσα για να περνάει η ώρα και να κολλάει το ενσημάκι. Για ηθικές αξίες, φυσικά, ούτε λόγος.
Σε δεύτερη μοίρα πιστεύω ότι επίσης πολύ μεγάλο ρόλο έχουν παίξει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που φροντίζουν να μας ενημερώνουν σε καθημερινή βάση για την ασυδοσία και την ατιμωρησία, που κυριαρχεί, και επιμελώς προβάλλουν σαν πρότυπα τους τζάμπα (καθόλου τζάμπα ως αποδείχτηκε) μάγκες.
Και σίγουρα, αυτό, που πονάει βαθιά, είναι η έλλειψη προτύπων για τα παιδιά.

Albus Genius είπε...

Πέρασα μια βόλτα από το μπλογκ σου
και μου άρεσε είναι όμορφο.
αλλά γιατί στεναχωριέσαι; Ηθικός άνθρωπος σύμφωνα με τον Αριστοτέλη είναι ο άνθρωπος του έθους, της συνήθειας.Με αυτές τις συνήθειες έχουμε αυτή την ηθική.Κανένας δεν πιέζεται να αλλάξει συνήθειες, τους αρέσουν από ότι καταλαβαίνω. Οπότε ουδέν πρόβλημα. Το πρόβλημα παράγεται όταν λές π.χ. χριστιανική ηθική, βουδδιστική ηθική, μωαμεθανική ηθική. Το κοσμικό κράτος έχει ελαστικότητες στις συνήθειές του.
Λες να θέλει κανένας να αλλάξει την ελαστικότητά του στην καθημερινή του ζωή; Να καταργηθούν τα ταχυφαγεία και να βράζουν πέντε ώρες φασόλια;

Christina Linardaki είπε...

@Χουλκ

Κατ' αρχάς καλημέρα. Συζητούσα το θέμα με μία συνάδελφο πανεπιστημιακό και ξέρεις τι μου είπε (αναφέρομαι στο δεύτερο κομμάτι, αυτό της δημοσιοϋπαλληλίστικης νοοτροπίας των δασκάλων); Ότι εμείς φταίμε. Εμείς απαξιώσαμε τον δάσκαλο και, για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα, οι παλιότερες γενιές φταίνε που δεν ήθελαν τα παιδιά τους να γίνουν δάσκαλοι, που το θεωρούσαν υποδέεστερο επάγγελμα και τους δασκάλους γραφικές φιγούρες, με αποτέλεσμα οι "καλοί μαθητές" να πηγαίνουν σε άλλες σχολές και να μένουν οι μέτριοι για τις παιδαγωγικές. Αυτό εισπράττουμε σήμερα.

Christina Linardaki είπε...

@Albus Genius

Ευχαριστώ για τη βόλτα στο μπλογκ μου.

Αλλά το πρόβλημα είναι η ελαστικότητα που έχει πια ξεχειλώσει. Είναι επίσης η προσβασιμότητα στην αφθονία και οι γρήγοροι και απάνθρωποι ρυθμοί της ζωής που μας έχουν αποξενώσει από τα πάντα: από το φαγητό που τρώμε και τους ανθρώπους γύρω μας, μέχρι τον ίδιο τον εαυτό μας.