Τι φέρνει την ευτυχία; Παραπλανητικό το ερώτημα, θα έλεγε ο Επίκουρος. Γι' αυτό και αιώνια βασανιστικό, αφού σημασία δεν έχει τι φέρνει την ευτυχία, αλλά τι είναι ευτυχία. Αυτό δεν χρειάζεται και πολλή ανάλυση. Η ευτυχία δεν μπορεί να είναι τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από τη σταθερά καλή διάθεση, αυτήν που βιώνει κανείς μόνιμα και όχι παροδικά. Ο Επίκουρος φωνάζει με όλη τη δύναμη του πνεύματός του ότι είναι στο χέρι κάθε ανθρώπου η εξασφάλιση μιας καθημερινότητας με ψυχική γαλήνη. Ο φωτισμένος από την επικούρεια διδασκαλία παύει να ζει με τους εφιάλτες που κυνηγούν τους πολλούς: δεν έχει ούτε φόβους ούτε επιθυμίες και ξέρει να αποφεύγει το περιττό, ελαχιστοποιώντας τις ανάγκες του, έτσι που να μην τον ταράζει το ανέφικτο. Αταραξία, νηφαλιότητα και γαλήνη: “απέχου και ανέχου” (να απέχεις από τις φθηνές απολαύσεις και να ανέχεσαι τις αντιξοότητες της ζωής και τις αθλιότητες των άλλων, σα να μη σε αγγίζει τίποτε απ' όλα αυτά). Λάθε βιώσας, δηλαδή ζήσε απαρατήρητος. Σε ειρήνη. Τι άλλο είναι η ευτυχία;
6 σχόλια:
Τι άλλο είναι η ευτυχία;
Το "λάθε βιώσας", σκέφτομαι, δεν μπορεί να είναι μια απάντηση που κάποιος σου τη λέει και εσύ την αποδέχεσαι.
Ίσως αν καταλήξεις σε αυτή έπειτα από μια γεμάτη ζωή, γεμάτη νίκες και ήττες, μια ζωή γεμάτη χαρές και λύπες, γεμάτη δημιουργικότητα αλλά και απώλειες, ίσως αν καταλήξεις κάπου στη δύση αυτής της ζωής στο "λάθε βιώσας", τότε ναι, χορτασμένος πια μπορεί και να νιώθεις ευτυχισμένος. Διαφορετικά, δεν ξέρω... Εσύ;
Αγαπητέ μου άλληλε,
Είναι πράγματι δύσκολο. Εγώ η ίδια δεν ήμουν που έγραφα κάτι αναρτήσεις πιο πίσω πως απέχω ακόμη πολύ από το σημείο του να μην έχω κανέναν λόγο να είμαι ένας κοινός, συνηθισμένος άνθρωπος και άρα να περνώ απαρατήρητη; Αυτό που έχω ωστόσο είναι η κατανόηση πως ο,τιδήποτε απέχει από αυτό το σημείο αφορά παιχνίδια (ή ελλείμματα ή τρόπους) του εγώ καθώς και παρανοήσεις που εκπορεύονται από τον σύγχρονο τρόπο ζωής.
Πρόκειται για δύο πολύ διαφορετικά πράγματα. Γιατί, παρά τα όσα λέγονται, το εγώ είναι αναντίρρητα σημαντικό. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να υπάρξουμε σε αυτόν τον κόσμο παρά μόνο μέσα από το εγώ μας. Έπειτα, η ιστορία της ανθρωπότητας ολόκληρης αφορά το θρίαμβο του ατόμου. Στις ιστορικές μας μνήμες κρατάμε τα ονόματα ατόμων που ξεπέρασαν κάποιο γνωστό όριο για να εμπνευστούμε και να παραδειγματιστούμε από αυτά. Ή για να σωθεί ένα και μόνο άτομο, μπορεί κάποτε να θυσιαστούν πολλά περισσότερα. Φαίνεται επομένως ουσιαστική για τον άνθρωπο που ζει μέσα στον κόσμο η συνείδηση της ατομικότητάς του. Αυτό που είναι το ζητούμενο είναι η συνείδηση αυτή να μην μας αποστερεί τη συνείδηση της ενότητας. Να μπορούμε δηλαδή να είμαστε πολίτες και των δύο κόσμων - και του φυσικού και του μεταφυσικού - συγχρόνως.
Από την άλλη, ο σύγχρονος τρόπος ζωής ευθύνεται για τη σύγχυση εννοιών όπως, για παράδειγμα, ευτυχία και άνεση. Έχουμε ταυτίσει την ευτυχία με την άνεση και θεωρούμε πως όσα περισσότερα υπάρχοντα έχουμε, τόσο πιο ευτυχισμένοι είμαστε, πράγμα που είναι λάθος. Ο Επίκουρος διακρίνει ανάμεσα στις πραγματικές ανάγκες και τις επιθυμίες και παροτρύνει τον περιορισμό των δεύτερων στο ελάχιστο δυνατόν. Αντιμετωπίζει επίσης λογικά τους φόβους και μάλιστα το χειρότερο είδος: τους υπαρξιακούς, από τους οποίους πηγάζουν όλοι οι άλλοι.
Ναι, είναι πολύ δύσκολο. Αλλά αν δεν μπορεί να είναι κανείς ολιγαρκής, τότε ας δώσει στον εαυτό του την αντίθετη λύση κι ας κάνει ό,τι μπορεί ώστε να χορτάσει ό,τι πιστεύει ότι χρειάζεται να χορτάσει. Συγχρόνως όμως ας είναι έτοιμος να πληρώσει το τίμημα αυτής του της επιλογής, χωρίς ενοχές, χωρίς τύψεις και χωρίς δεύτερη σκέψη.
Νομίζω πως και οι δύο αυτές επιλογές απαιτούν μεγάλη δύναμη πνεύματος, γι' αυτό και οι περισσότεροι από μας καταλήγουμε να συμβιβαζόμαστε και να ζούμε χλιαρές ζωές, έτσι δεν είναι;...
Αν πράγματι έχεις κατανοήσει, όπως λες, που … «κατοικοεδρεύει» η ευτυχία, αν κατανοείς τι εστί πραγματικά η ευτυχία, και για να μη το κάνουμε τόσο προσωπικό, αν οποιοσδήποτε φρονεί ότι η ευτυχία εδρεύει στην ολιγάρκεια και στο «λάθε βιώσας» τι μπορεί να είναι αυτό που θα τον αποτρέπει από το να είναι ευτυχισμένος;
Τι είναι αυτό που μπορεί να κάνει κάποιον να αρνηθεί τον δρόμο που οδηγεί σε αυτό που αναγνωρίζει ως ευτυχία του; Ή και αλλιώς, γιατί κάποιος να ακολουθεί το δρόμο της χλιαρότητας αντί για τον δρόμο της ευτυχίας; Υπάρχει άνθρωπος που δεν θέλει να είναι ευτυχισμένος;
Τι είναι αυτό που μας αποτρέπει από το να είμαστε ευτυχισμένοι; Πιστεύω ότι είναι η βαθειά αίσθηση ότι δεν το αξίζουμε, η οποία πηγάζει από το ότι δεν ξέρουμε πώς να αγαπήσουμε τον εαυτό μας. Αυτά στο βαθύτερο επίπεδο. Γιατί στο πιο επιφανειακό εύκολα αντιλαμβανόμαστε την αδράνεια, τη δυσκολία δηλαδή να ξεφύγουμε απ' αυτό που γνωρίζουμε – για να το κάνει κανείς αυτό απαιτείται δύναμη, πνευματική εν προκειμένω, που λίγοι διαθέτουν γιατί απλούστατα έχουν καταθέσει προ πολλού τα όπλα. Και έχουν καταθέσει τα όπλα γιατί έχουν πάψει να αφουγκράζονται, καθώς ζουν μέσα στον θόρυβο (της πόλης, των συζητήσεων χωρίς νόημα, των σχέσεων που έχουν φθαρεί αλλά δεν αντέχουν να αντιμετωπίσουν, κυρίως τον θόρυβο των ανερμάτιστων σκέψεων που αντανακλούν πληγές, φόβους και ανικανοποίητες ανάγκες). Και κάπως έτσι έχουν χάσει την επαφή με την ουσία της ζωής. Είναι όπως κάποιος που καπνίζει: ξέρει ότι τον σκοτώνει, αλλά συνεχίζει.
Και, λοιπόν, ναι, δεν θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι, γιατί δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε την ευτυχία, πώς να λειτουργήσουμε μέσα σε αυτήν. Η δυστυχία είναι οι βάρβαροι που δίνουν νόημα στη ζωή και είναι ένα γνώριμο πεδίο – να παλεύουμε συνεχώς, να προσπαθούμε, έστω και χωρίς νόημα. Δεν θέλουμε να δούμε το νόημα – δηλαδή όχι η ολότητα του είναι μας, αλλά το εγώ μας. Το εγώ μας είναι που δεν θέλει να ασχοληθούμε με την ουσία, γιατί τότε το κέντρο βάρους της ύπαρξής μας θα μετατοπιστεί. Δεν θα ζούμε πια μέσα από το εγώ, αλλά θα το αντιμετωπίζουμε απλά σαν ένα όχημα: έτσι δηλαδή όπως έπρεπε να γίνεται εξαρχής. Γι' αυτό έγραψα στην προηγούμενη ανάρτηση ότι το χειρότερο είναι πως πραγματικά μπορούμε να επιτύχουμε, αλλά φοβόμαστε την επιτυχία...
Επειδή μπερδεύτηκα λίγο (έως πάρα πολύ) θα αρχίσω από το τέλος.
Λες
«…πραγματικά μπορούμε να επιτύχουμε, αλλά φοβόμαστε την επιτυχία...»
Όμως, εδώ μιλάμε για την ευτυχία όχι για την επιτυχία. Εκτός αν ταυτίζεις αυτά τα δύο ή έστω τα συνδέεις με κάποιο τρόπο (ποιόν;).
Ξεκίνησες όμως από το ότι ευτυχία βρίσκεται κάπου στο «λάθε βιώσας» και τα περί επιτυχίας δεν μου «κολλάνε» και πολύ, για να μη πω ότι μου δημιουργούν μια αίσθηση …ασυμβίβαστου επιτυχίας – ευτυχίας, εκτός αν εννοείς την επιτυχία της ευτυχίας, οπότε η ευτυχία γίνεται στόχος που κάποιος επιτυγχάνει ή όχι.
Υπάρχει όμως από την άλλη κάτι που μου έκανε «κούκου».
Λες ότι αυτό που μας αποτρέπει από το να είμαστε ευτυχισμένοι είναι το ότι (αν κατάλαβα καλά) εν κατακλείδι
«δεν ξέρουμε πώς να αγαπήσουμε τον εαυτό μας».
Μήπως κάπου εκεί βρίσκεται το κλειδί της ευτυχίας; Στο να ξέρουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας;
Είναι προφανές ότι μάλλον δεν εκφράστηκα σωστά... Αναφερόμενη στην επιτυχία, εννοούσα ακριβώς το να επιτύχουμε να ευτυχίσουμε (όπως λες κι εσύ: η επιτυχία/επίτευξη της ευτυχίας), χωρίς καμία πρόθεση να ταυτίσω τις έννοιες ευτυχία και επιτυχία.
Όσον αφορά το ασυμβίβαστο του λάθε βιώσας με την επιτυχία, ναι, σε πρώτο επίπεδο, έτσι είναι όπως το γράφεις. Ωστόσο, είναι επιτυχία ή μάλλον επίτευγμα (καμιά φορά τρομάζω με το πόσο έχει φτωχύνει η ελληνική γλώσσα!) να πειθαρχήσεις στον εαυτό και στα πάθη, να καταφέρεις να ελαχιστοποιήσεις τις επιθυμίες, να περιοριστείς στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών.
Ο αγώνας δίνεται πάντα σε σχέση με τον εαυτό (ανάμεσα στα “πρέπει”, τα “μη”, τα “θέλω”...), για όλα τα πράγματα. Είτε κινηθεί κανείς προς την κατεύθυνση του περιορισμού των επιθυμιών του είτε προς την κατεύθυνση του να ενδώσει χωρίς να αλωθεί ολοκληρωτικά, χωρίς να συμπεριφερθεί στις επιθυμίες του σαν καταναλωτής τους δηλαδή, απαιτείται αγώνας. Αγώνας με τον εαυτό, με το εγώ που δεν εννοεί να μειώσει τις απαιτήσεις του, με τη δύναμη της συνήθειας που μας κρατά καθηλωμένους, με τη δύναμη των κοινωνικών τάσεων που δρουν γύρω μας.
Το κλειδί της ευτυχίας βρίσκεται στην αξία που δίνουμε στον εαυτό μας. Γιατί πρέπει να είναι η σωστή αξία. Όχι η εγωιστική αξία που του δίνουμε συνήθως όταν ερχόμαστε από την ψυχολογία του καταπιεσμένου ή του θύματος. Αλλά στην πραγματική αξία που πηγάζει από το ότι εκτιμάμε και αγαπάμε τον εαυτό μας γι' αυτό που είναι και έτσι ακριβώς όπως είναι. Και για να νιώσουμε ότι αξίζουμε, πρέπει να μας αγαπήσουμε. Το να αγαπήσουμε τον εαυτό μας είναι η βάση και εντέλει το πασπαρτού για καθετί που μας αφορά...
Δημοσίευση σχολίου