Φαινόμενα

Τα αισθητήρια όργανα που διαθέτουμε, με τα συγκεκριμένα τους χαρακτηριστικά, τα ερεθίσματα από το περιβάλλον με τα δικά τους χαρακτηριστικά, οι εγγενείς αντιληπτικοί μηχανισμοί και ο βαθμός ανάπτυξης της συνείδησής μας ευθύνονται για ο,τιδήποτε "φαίνεται", το οποίο έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι "είναι". Και είναι πάρα πολύ δύσκολο να δεχθούμε ότι πιθανόν να μην ξέρουμε τι πραγματικά είναι.

Πρόκειται για τον ίδιο αντιληπτικό μηχανισμό που μας βοηθά, ενώ βλέπουμε τρεις μόνο έδρες ενός κύβου, να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για κύβο, έστω κι αν δεν τον δούμε ποτέ ολόκληρο. Ο νους μας υποκαθιστά με εσωτερικές αναπαραστάσεις τα τμήματα του κύβου που λείπουν κι έτσι ξέρουμε με βεβαιότητα ότι το αντικείμενο που έχουμε απέναντί μας είναι ένας κύβος. Με τον ίδιο τρόπο τείνουμε να γενικεύουμε και στις ψυχολογικές μας διεργασίες. Αν, όταν χαιρόμαστε, τρώμε πολύ, μόλις δούμε κάποιον να τρώει πολύ, θεωρούμε ότι είναι χαρούμενος. Κι αν τον ρωτήσουμε και μας πει ότι κάτι τον στεναχώρησε και γι' αυτό τρώει, νιώθουμε έκπληξη. Το υπεραπλουστευμένο αυτό παράδειγμα αφορά αυτό που η ψυχολογία ονομάζει "προβολή" και που ο Ken Wilber εύστοχα περιέγραψε με τη φράση: "αυτό που νόμιζα πως ήσουν εσύ ήμουν εγώ και πάλι εγώ".

Κοιτάζοντας μια ξάστερη νύχτα τον ουρανό θα δούμε σίγουρα την Άρκτο. Καθένας μπορεί να την αναγνωρίσει με βεβαιότητα, δεν παύει όμως να είναι μια ψευδαίσθηση. Δεν υπάρχει πουθενά στο σύμπαν ένα σύμπλεγμα αστεριών που να σχηματίζει την Άρκτο. Πρόκειται για διαφορετικά άστρα διαφορετικών μεγεθών και σε διαφορετικές αποστάσεις από τη Γη που όμως προβάλλονται στην ουράνια σφαίρα της ως ο συγκεκριμένος αστερισμός.

Και δεν χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά. Η καθημερινή μας εμπειρία μας λέει τα ίδια με έναν τρόπο τόσο φανερό που ίσως γι' αυτό σπάνια τον σκεπτόμαστε. Όταν κοιτάζουμε έναν καθρέφτη, δεν τον βλέπουμε, σαν να μην υπάρχει. Εκείνο που βλέπουμε είναι το πρόσωπό μας ή ολόκληρο το σώμα μας, ανάλογα με το μέγεθός του ή την απόσταση στην οποία στεκόμαστε από αυτόν. Κι όμως ο καθρέφτης υπάρχει ενώ εμείς δεν υπάρχουμε μέσα σ' αυτόν. Για μια ακόμη φορά, βλέπουμε αυτό που μπορούμε να δούμε ή, ουσιαστικά, βλέπουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε.