Πρόκειται για όρο που εισήγαγε ο Ολλανδός Koert van Mensvoort σε δοκίμιό του. Ο ίδιος ορίζει την επόμενη φύση ως "πολιτιστική φύση", μια δεύτερη φύση που γίνεται πρώτη. Καθώς η ανθρώπινη δραστηριότητα επεκτείνεται όλο και πιο έντονα στην παλαιά φύση (τα δέντρα, τα ζώα, το κλίμα κλπ), η τελευταία υπόκειται όλο και περισσότερο στον έλεγχο και την αξιολόγηση του ανθρώπου. Ταυτόχρονα, τα προϊόντα του πολιτισμού, τα οποία δημιουργήθηκαν και ελέγχονται από τον άνθρωπο, τείνουν να τον ξεπεράσουν και να αποκτήσουν αυτονομία. Η φύση και ο πολιτισμός μας τείνουν να συγχωνευθούν, καθώς η πρώτη αντικαθίσταται βαθμιαία από τον δεύτερο, δημιουργώντας την επόμενη φύση, κυρίως για τους ανθρώπους των Δυτικών κοινωνιών.
Παραδείγματα της επόμενης φύσης είναι η εμφύτευση τεχνητών μελών που ελέγχονται από τον εγκέφαλο (πχ τεχνητού χεριού στην Claudia Mitchell), η περίπτωση της Ολλανδίας (αφού το 1/3 της χώρας δημιουργήθηκε από την αποξήρανση της θάλασσας), η ολοκληρωτική εξάρτηση από το αυτοκίνητο για την επιβίωση σε μια μεγάλη πόλη όπως το Λος Άντζελες και η παγκόσμια οικονομία που έχει γίνει ένα σύνθετο και αυτόνομο σύστημα (το οποίο είμαστε ανίκανοι να ελέγξουμε).
Πρόκειται για μια θεωρία που συζητείται. Η αρχή της επόμενης φύσης δεν τοποθετείται κάπου συγκεκριμένα, αφού άλλοι υποστηρίζουν ότι άρχισε με την εκβιομηχάνιση κι άλλοι με την πρώιμη ανθρώπινη δραστηριότητα, ενώ άλλοι εντοπίζουν ψήγματά της στους μύθους και τα παραμύθια, όπου παρουσιάζονται ζώα με ανθρώπινα χαρακτηριστικά και ιδιότητες.
Η θεωρία της επόμενης φύσης επηρεάζεται από τη θεωρία της υπερ-πραγματικότητας (hyperreality) και τη φαινομενολογία.
Links:
http://www.nextnature.net
http://research.nextnature.net
http://www.koert.com/work/nextnature/exploring_next_nature.pdf
5 σχόλια:
πολύ ενδιαφέρον αυτό - στη φιλοσοφική παράδοση και πιο συγκεκριμένα στη γερμανική (ιδεαλιστική) παράδοση η έννοια της δεύτερης φύσης αντικαθιστά πλήρως κάθε έννοια φύσης κι εδώ η δεύτερη φύση αφορά στην παιδεία (και κατά επέκταση στο κράτος και την συγκρότηση του πολιτικού)... σκέφτομαι κυρίως τον Fichte... ο 20ος αιώνας και ο Wittgenstein επανεισάγουν αυτήν την αντίληψη, ο αυστριακός λ.χ. ισχυρίζεται ότι η γλώσσα αντικαθιστά απόλυτα την φυσική παρουσία του ανθρώπου κι αυτή η συζήτηση ανανεώνεται και από τον Mcdowell που εισηγείται εκ νέου την έννοια της παιδείας ως δεύτερης φύσης του ανθρώπου εντός της οποίας διαμορφώνεται (Bildung): η γλώσσα έτσι με την ευρύτατη έννοια είναι το χαρακτηριστικό κατεξοχήν της ανθρώπινης φύσης ή είναι η ανθρώπινη φύση... εδώ η κίνηση που ίσως οφείλουμε να σκεφτούμε είναι μία ταλάντωση ανάμεσα σε μία αξιακή ανάγνωση της έννοιας της Φύσης (ένα ιδανικό) και σε μία μη αξιακή μη ανάγνωση ουσιαστικά της έννοιας της φύσης που εγκαταλείπει και τη φύση περίπου ως ένα ανοικτό κείμενο (προς χρήση ή κατάχρηση / μυθοποίηση ή απομυθοποίηση)... το όριο βέβαια είναι πάντοτε και ήταν πάντοτε η έννοια του οργανικού σε αντιδιαστολή προς το ανόργανο ή μη οργανικό εν γένει, η ίδια η έννοια της ζωής που η διαιώνισή της παραμένει αποκλειστικό προνόμιο της Φύσης (κι αυτό ούτε καν η γενετική ή η κλωνοποίηση δεν μπορεί να το ανατρέψει)... πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση...
aufheber
Ευχαριστώ αγαπητέ μου. Το όριο στη θεωρία που ανέφερα τίθεται ανάμεσα στο "αυτόνομο" και στο "ελέγξιμο" - πρόκειται και πάλι για καθαρά ανθρωποκεντρική θεώρηση, που όμως όπως λες κι εσύ παρουσιάζει ενδιαφέρον. Στη θεώρηση του Wittgenstein για τη γλώσσα τι θέση άραγε λαμβάνουν τα νοητικά σφάλματα (συγχώρεσε την άγνοιά μου) που εν τέλει συντελούν ώστε να περιγράφεται ο κόσμος διαμέσου της γλώσσας με τρόπο ατελέστατο και πεπερασμένο; Και τι νόημα έχει η ύπαρξη μιας γλώσσας αν αυτή δεν ομιλείται ή δεν μελετάται, αν δεν υπάρχουν υποκείμενα που να συνδέονται μαζί της με κάποιον τρόπο;
θα αφήσω κατά μέρος τον Wittgenstein κι αυτό διότι η έρευνας της σκέψης του είναι έργο σε εξέλιξη, ωστόσο αν συνδέσεις τα δύο ερωτήματά σου μπορούμε ίσως να σκεφτούμε καταρχάς ότι, στο μέτρο που η γλώσσα είναι η μορφή της νόησης ή η μορφή του υποκειμένου (κι αυτό καθόσον το υποκείμενο μέσω της γλώσσας αντιλαμβάνεται και σκέπτεται), τότε δεν μπορούμε να συλλάβουμε παρά μόνον αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο περιγραφής του κόσμου (εννοώ μέσω της γλώσσας εν γένει κι όχι λ.χ. μία προφανή αντίθεση δύο διαφορετικών περιγραφών περί κόσμου: αυτή η γλώσσα είναι η δεύτερη φύση που αντικαθιστά ή υποκαθιστά πλήρως την πρώτη φύση μας - αν και πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί, αν η φύση μας είναι η γλώσσα, τότε η συζήτηση περί δύο φύσεων δεν έχει νόημα και συσκοτίζει και το πράγμα εισάγοντας μία σκοτεινή έννοια περί μίας πρώτης φύσης)... αν αυτός ο τρόπος περιγραφής είναι ατελής και, μέχρις ενός σημείου, πεπερασμένος (η γλώσσα διατηρεί ένα προσδόκιμο 'ζωής' που υπερβαίνει κατά πολύ την ζωή ενός ανθρώπου και σε ορισμένες περιπτώσεις εξιδανικεύεται και τίθεται ως ιδέα κατεξοχήν) αυτό δεν το γνωρίζω... ίσως αρκεί αυτή η σύνδεση των υποκειμένων με τη γλώσσα που αναφέρεις ως υπέρβαση και του πέρατος και της ατέλειας της γλώσσας και μέσω αυτής της σύλληψης ενός σολιψιστικού υποκειμένου (εξάλλου, ποιος θα μπορούσε να είναι ένας τέλειος ή ένας άπειρος τρόπος περιγραφής ή 'ύπαρξης';)...
ο Wittgenstein αναφέρει ότι το λαθος (που δεν το συνδέει σαφέστατα με το νοητικό διότι απλά απορρίπτει μία τέτοια αντίστιξη) καταρχάς έχει σημασία μόνον σε ένα ορισμένο πλαίσιο αναφοράς, υπάρχουν λάθη που διορθώνονται κι άλλα που 'θεραπεύονται'... κατά δεύτερο επικεντρώνεται στη γλώσσα (ταυτόσημη προς τη σκέψη) ως τη δυνατότητα εν γένει περιγραφής κι αυτήν διερευνά - όχι τον κόσμο εν γένει αλλά την πρακτική μας: αυτό μάλλον απαντάει και στο δεύτερο ερώτημά σου... ο Wittgenstein απορρίπτει συνεπώς την αντιδιαστολή κόσμου και γλώσσας... ήδη από το Tractatus αναφέρει ότι η επαλήθευση ενός αντικειμένου 'χ' επαληθεύει ταυτόχρονα και την πρόταση περί 'χ'... η έννοια της πρότασης ωστόσο θα παραμείνει ασαφής στο έργο του μέχρις ότου διερευνήσει την πρόταση ως μέρος μίας ευρύτερης πρακτικής (μορφή ζωής / γλωσσικό παιχνίδι)...
το ερώτημα δεν ήταν ποτέ αν ο κόσμος υπάρχει ή πώς υπάρχει εκτός της περιγραφής του - εξίσου το ερώτημα δεν ήταν ποτέ αν η νόηση υπάρχει κι αν υπάρχει εκτός της γλώσσας, κι αυτή είναι μία σκέψη που θεωρώ ότι ολοκληρώνει κατά κάποιον τρόπο και την καντιανή έννοια της κριτικής στην παραδοσιακή ορθολογική φιλοσοφία...
για να κλείσει κάπως αυτό, το γεγονός ότι ο Wittgenstein βεβαίως κατανοεί και δεν απορρίπτει γλωσσικές πρακτικές που υπερβαίνουν το επιστημονικό παράδειγμα μίας αφελούς επαληθευσιοκρατικής αντίληψης καθιστά τον Wittgenstein ίσως και την πιο ενδιαφέρουσα φιλοσοφική μορφή του 20ου αιώνα... αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Wittgenstein καταφάσκει ένα εκείθεν ή το υπερβατικό (με την έννοια μίας αλήθειας που τίθεται εκείθεν της πρακτικής μας)... από εκεί και πέρα, όλοι έχουμε αποκτήσει καρούμπαλα χτυπώντας τα τείχη των γλωσσικών προκαταλήψεων αλλά ίσως και όλων όσα απαιτούμε από τη γλώσσα (που είναι μασκαρεμένα σε γλώσσα τα αιτήματα όλων των δυσκολιών μας)... πρώτος από όλους ο αυστριακός κι αυτό το ομολόγησε και ο ίδιος!
την καλημέρα μου
aufheber
Συγνώμη για την αργοπορία να απαντήσω αλλά το κλίμα των Χριστουγέννων δημιουργεί κι αυτό τη δική του hyperreality στην οποία μάλλον έχω χαθεί τελευταία... Χαζολογώντας σε ένα site με free online games βρέθηκα μπροστά στο εξής καταπληκτικό μήνυμα, ενόσω φόρτωνα ένα παιχνίδι: "let's get this straight: I'm real, you're animated"!
Αμέλησα να ευχαριστήσω τον φίλο μου aufheber (και με την ευκαιρία να του ευχηθώ και καλή χρονιά) που μετέφερε μια ενδιαφέρουσα ιδέα στο πεδίο της γλώσσας το οποίο τόσο πολύ αγαπώ. Ευχαριστώ ειλικρινά πολύ...
Σκεφτόμουν μερικά ακόμη παραδείγματα "επόμενης φύσης": (α) το γεγονός ότι η αστική ζωή και η καθιστική εργασία έχουν περιορίσει τη φυσική άσκηση και την προσφυγή μας στα γυμναστήρια που αντικαθιστούν ουσιαστικά τη σωματική κίνηση, (β)τα βιομηχανοποιημένα/μεταλλαγμένα τρόφιμα, (γ) οι ίδιες μας οι πόλεις όπου η χλωρίδα και η πανίδα είναι ελεγχόμενες σε μεγάλο βαθμό.
Καλή χρονιά σε όλους μας.
Δημοσίευση σχολίου