Ο φόβος της αξιολόγησης

Βρέθηκα την περασμένη Δευτέρα, Ημέρα της Ποίησης, στον Ιανό για την παρουσίαση της συλλογής μιας ποιήτριας από την οποία είχα πάρει συνέντευξη για το λογοτεχνικό περιοδικό «Έρεισμα» πριν από λίγα χρόνια. Στο πάνελ συμμετείχαν δύο από τα μέλη της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας και περίμενα εναγωνίως να ακούσω πώς θα παρουσίαζαν την ποιήτρια. Πίστευα ότι θ’ ακούσω κάτι διαφορετικό, αλλά όχι. Οι ίδιες πάντα λέξεις (αυτό το «ύψιστος» σε όλους τους τύπους μου έχει πια καθίσει στον λαιμό), οι ίδιες λίγο-πολύ εκφράσεις, εξαίρετη η ποιήτρια, εξαίρετοι όλοι πια οι ποιητές, έλεος!

Πάντοτε όσοι μιλούν ή γράφουν για μια λογοτεχνική παραγωγή βρίσκουν τους δημιουργούς της άριστους. Προς Θεού, δεν θέλω να πω ότι η συγκεκριμένη ποιήτρια δεν είναι καλή, αλλά – ειλικρινά – δεν γίνεται να είναι όλοι τέλειοι. Θα έπρεπε να ήμασταν πια ένα έθνος ποιητών ή λογοτεχνών, με τόση παραγωγή που φτάνει στα τυπογραφεία κάθε χρόνο. Και η αλήθεια είναι ότι ΔΕΝ είναι όλοι τέλειοι, αντιθέτως. Οι περισσότεροι πόρρω απέχουν απ’ οποιαδήποτε μορφή τελειότητας – κι ας είναι οι ίδιοι ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους.

Αλλά, εντάξει. Οι άνθρωποι προσπαθούν και έχουν τα φράγκα και τυπώνουν το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους. Αυτοί που κάνουν τις αξιολογήσεις όμως; Αυτοί δεν φέρουν ευθύνη, αν μη τι άλλο, για τα καημένα δεντράκια που κόπηκαν προκειμένου να γίνουν χαρτί και να τυπωθούν επάνω τους τέτοιες μετριότητες; Κι έπειτα είναι και οι αναγνώστες. Γιατί δηλαδή να γίνονται διαρκώς λιγότεροι, απουσία αν όχι εμπνευσμένων, καλών έστω, γραφών;

Είναι επειδή φοβόμαστε τόσο πολύ τις αξιολογήσεις. Όλοι μας, όλη η χώρα. Αν υπάρξει αξιολόγηση, θα πρέπει να υπάρξει και διαβάθμιση. Αν υπάρξει διαβάθμιση, θα πρέπει να αποδοθούν και ευθύνες. Κι αυτό το τελευταίο, κανείς δεν το θέλει. Προτιμάμε να επαναπαυόμαστε στις δάφνες της μετριότητάς μας και εναγωνίως, σχεδόν υστερικά, προσπαθούμε να τραβήξουμε προς τα κάτω ό,τι καλό τύχει και κάνει την εμφάνισή του στον ορίζοντα της μακαριότητάς μας, μην τυχόν μας χαλάσει τον ακριβοθώρητο μέσο όρο ή μάλλον διάμεσο (ο οποίος, για τους μη γνωρίζοντες στατιστική, είναι ο μέσος όρος των τιμών μας σειράς από την οποία έχει γίνει απαλοιφή των ακραίων – κατώτερων και ανώτερων – τιμών).

Διά της απαλοιφής λοιπόν ορίζονται πια οι στόχοι και ο πήχης έχει κατέβει στο μέσο όρο. Το βλέπουμε άλλωστε και στα σχολεία. Όλα τα παιδάκια του δημοτικού παίρνουν «άριστα» και το παιχνίδι κρίνεται στα θαυμαστικά: τρία, δύο ή μόνο ένα – αλλά ο κόλαφος είναι το ερωτηματικό («άριστα;»). Προς Θεού, μην δημιουργήσουμε ψυχολογικά τραύματα στα παιδιά. Και μην τραυματίσουμε την ήδη θρυμματισμένη αξιοπρέπεια των μεγάλων. Πώς θα συνεχίσουμε άλλωστε να παίρνουμε όλοι μαζί ανέφελοι τον μεσημεριανό μας υπνάκο;