Αναφορά στα κοάν

Σκοπός ενός κοάν γι' αυτόν που το σκέφτεται είναι να αντιληφθεί τη διαφορά μεταξύ του νου (ο οποίος εκδηλώνεται σα ροή σκέψεων) και της συνείδησης (που είναι κάτι ευρύτερο). Το θέμα πάντα είναι να κατανοήσουμε ότι είναι η ταύτιση με τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας η οποία δημιουργεί την προσωπικότητα (και την αίσθηση του εγώ) και ότι υπάρχει κάτι ευρύτερο, η συνείδηση, κοινή για όλους, μέσα στην οποία οι προσωπικότητές μας υπάρχουν σαν απλά συμβάντα. Οι στοχαστές του Ζεν ταυτίζουν τη συνείδηση με τη ζωή.

Όπως και να 'χει, η παραδοξότητα του κοάν τείνει να διεγείρει τον νου επί παρατεταμένο διάστημα μια και ο νους το στριφογυρίζει προσπαθώντας να "λύσει" το παράδοξό του ή να βρει μια απάντηση, κάπως σαν τον σκύλο που κυνηγάει την ουρά του – μόνο που σ' αυτό το κυνήγι, ο νους προβάλλει όπως πραγματικά είναι, δηλ. σαν κάτι ξέχωρο από τη συνείδηση.

Τη στιγμή που αντιλαμβάνεται κανείς ότι νους και συνείδηση είναι κάτι ξεχωριστό, μπορεί να αντιληφθεί ότι ο πρώτος ταυτίζεται με την προσωπικότητα και η δεύτερη με την πραγματική του ουσία κι έτσι επιτυγχάνεται ο σκοπός του κοάν.

Η επίτευξη του σκοπού του κοάν δεν έχει να κάνει με την ερμηνεία του. Άλλωστε, όσες ερμηνείες κι αν δώσει κανείς σε ένα κοάν δε φαίνεται να μπορούν να εξαντλήσουν το νόημά του, επομένως είναι μάλλον απίθανο να υπάρχει μια και μοναδική, οριστική ερμηνεία.

Παραδείγματα κοάν:

- Δύο χέρια χτυπούν το ένα με το άλλο και παράγεται ένας ήχος. Ποιος είναι ο ήχος του ενός χεριού;

- Πώς μπορεί κανείς να εκφράσει την αλήθεια χωρίς ούτε ομιλία ούτε σιωπή;

- Αν πραγματικά αγαπώ τον εαυτό μου, δεν πρέπει να τον αγαπώ. Αν θέλω να τον προφυλάξω, δεν πρέπει να τον προφυλάσσω.

- Δεν είναι ούτε η σημαία που κουνιέται ούτε ο άνεμος. Ο νους είναι.