Jean Paul Sartre
Ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο σαν παρουσία πρώτα, στη συνέχεια αντικρίζει τον ίδιο του τον εαυτό και ό,τι υπάρχει γύρω κι ύστερα συλλογιέται και τους δίνει κάποιο νόημα. Στην αρχή είναι τίποτα, μηδέν και στο τέλος είναι αυτό που ο ίδιος έκανε τον εαυτό του. Στο μεσοδιάστημα ανάμεσα στην αρχή και στο τέλος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος: καταδικασμένος να μη μπορεί να γνωρίσει στιγμές ησυχίας και αδράνειας.Όμως, τελικά, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος; Μπορεί να ξεφύγει από τη σχέση αιτίας-αποτελέσματος που κυριαρχεί στη φύση; Είναι κύριος της ζωής του; Ο Θεός ή κάποια άλλη Δύναμη επενεργούν στον ρουν της ζωής του προκαλώντας ανατροπές ή, αντίθετα. κομίζοντας Χάρη;
Και, τέλος, είναι δυνατόν να καταλάβει κανείς “τι πρέπει να γίνει”; Υπάρχουν “σημάδια” στον κόσμο;
4 σχόλια:
Γεια σου Cleareaching
Κατά την γνώμη μου, ο άνθρωπος είναι ελέυθερος μόνον όταν υποτάσσεται στον νόμο της ανάγκης.
Δηλαδή την φαινομενική ελευθερία του την μετατρέπει σε αναγκαιότητα.
Γεια σου κι εσένα Στέλιο. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου, θα μου επιτρέψεις να το αναπτύξω όμως λίγο περισσότερο.
Τα πράγματα του κόσμου που μας περιβάλλουν έχουν μονάχα την οντότητα (etre) και είναι βυθισμένα στον εαυτό τους (en soi). Στην απέραντη αυτή αταραξία, η ανθρώπινη ύπαρξη συνιστά παραφωνία, σαν μια χαραμάδα σε έναν σκληρό βράχο. Ο τρόπος που υπάρχει ο άνθρωπος δεν είναι η οντότητα, είναι μονάχα γίγνεσθαι. Το διαπιστώνουμε αυτό όταν βλέπουμε ότι τα πράγματα του κόσμου είναι αυτά που είναι, ενώ ο άνθρωπος είναι αυτό που επιλέγει να κάνει τον εαυτό του.
Στην καθ’ ολοκληρίαν αυτή ελευθερία του ανθρώοπυ αντιστοιχεί η καθ’ ολοκληρία ευθύνη του για τις επιλογές του. Όμως το αίσθημα της ευθύνης παίρνει διαστάσεις αγωνίας, καθώς ο άνθρωπος νιώθει μόνος (όπως γράφει και ο Σαρτρ), αφημένος στις δικές του δυνάμεις, χωρίς να μπορεί να στηριχθεί πουθενά.
Αυτή η αγωνία που βιώνει τον βάζει να θέλει να γίνει κι αυτός μια οντότητα στατική, όπως τα πράγματα του κόσμου γύρω του κι είναι αυτό κάτι που επιζητεί με κάθε μέσο. Είναι πρόθυμος να υπακούσει σε κανόνες και νόμους ή σε ανθρώπους που αναγνωρίζει ως δασκάλους, να ταυτίσει τον εαυτό του με το σώμα του* και να κάνει έτσι τον εαυτό του αντικείμενο (etre en soi) αντί να είναι για τον εαυτό του (etre pour soi). Φτιάχνει με τη φαντασία του υποχρεώσεις που πιστεύει ότι γεννιούνται από τη φύση ή από κάποιον θεό, σκαρώνει φιλοσοφικά συστήματα και κρύβεται μέσα τους, αρνούμενος να κάνει χρήση της ελευθερίας του και να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του. Αυτή η κακή πίστη (mauvaise foi) στην ελευθερία του, κάνει τον άνθρωπο να ζει σαν ανώνυμο γρανάζι σε κάποιο σύστημα σε μια ύπαρξη όχι αυθεντική (inauthentique).
Σε μια τέτοιου είδους ύπαρξη, αυθεντικά ελεύθερη πράξη είναι αυτή που γίνεται όταν η ελευθερία αναμετριέται με τη δυσκολία. Γι’ αυτό ο Σαρτρ είχε πει «ποτέ δεν ήμασταν ελεύθεροι παρά μόνο στη γερμανική κατοχή». Η ανάγκη για αντίσταση και κάθε δυσκολία που συναντά κάνουν το άτομο να προβεί σε πράξεις στις οποίες βρίσκει τον εαυτό του και την ουσία της ύπαρξής του (δηλ. την ελευθερία).
* Η εμπειρία στη φιλοσοφία διακρίνεται σε εσωτερική και εξωτερική. Στην εσωτερική εμπειρία αναφέρονται οι εσωτερικές μας διεργασίες, στην εξωτερική η αλληλεπίδρασή μας με τον κόσμο. Το σώμα μας ωστόσο φέρεται ότι ανήκει στην εξωτερική εμπειρία.
** Η ανάλυση που προηγήθηκε αφορά το πώς πραγματεύεται το ζήτημα της ελευθερίας ο υπαρξισμός γενικότερα και πιο συγκεκριμένα ο Σαρτρ. Είναι σαφές νομίζω ότι μιλάμε για ιντετερμινιστικά συστήματα σκέψης.
Π.Χ. Χάλασε το αυτοκίνητό μου?
Έχω θεωρητικά άπειρες επιλογές να το φτιάξω.
Στην πραγματικότητα η φορσέ επιλογή είναι μόνον μία.
Όχι, έχεις και την επιλογή να μην το φτιάξεις καθόλου και να αρχίσεις να κυκλοφορείς με τα ΜΜΜ. Ή να το φτιάξεις αργότερα και όχι τώρα. Ή να φωνάξεις να στο φτιάξουν αντί να παιδευτείς μόνος σου. Ή... ή...
Δημοσίευση σχολίου