Στα τέλη της δεκαετίας του '30, ο Ρώσσος ψυχολόγος Alexander Luria διεξήγαγε έρευνα στα βουνά της κεντρικής Ασίας, ζητώντας από τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί να αποκριθούν στη λογική συλλογισμών όπως αυτός: “Σε μια συγκεκριμένη περιοχή της Σιβηρίας, όλες οι αρκούδες είναι άσπρες. Ο γείτονάς σας πήγε σ' αυτή την περιοχή και είδε μία αρκούδα. Τι χρώμα είχε;” Όσους κι αν ρώτησε, απλά δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν τον συλλογισμό. Μια τυπική απάντηση στην ερώτηση ήταν: “Και πού να ξέρω εγώ; Γιατί δεν ρωτάτε τον ίδιο τον γείτονά μου;”
Περαιτέρω έρευνες και μελέτες που διεξήχθηκαν στη διάρκεια του 20ού αι. ουσιαστικά επιβεβαίωσαν το γεγονός: οι άνθρωποι που ζουν σε κοινωνίες με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο είναι κατά τα φαινόμενα τυφλοί στις αφηρημένες λογικές σχέσεις που διερευνούν τέτοιου είδους πειράματα. Αυτό δεν αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούν να διδαχθούν λογική, αποδεικνύει όμως ότι η αφηρημένη λογική δεν είναι κάτι το εγγενές και φυσικό, όπως είναι π.χ. η ικανότητα να μιλάμε. Δεν φτιαχτήκαμε να είμαστε λογικοί. Απλώς είμαστε αρκετά έξυπνοι να μαθαίνουμε τους κανόνες της λογικής και να αναγνωρίζουμε την εγκυρότητά τους, αφού μας την εξηγήσουν.
Ή μήπως ούτε καν αυτό;
Ας δούμε έναν συλλογισμό:
Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί.
Ο Σωκράτης ήταν άνθρωπος.
Επομένως, ο Σωκράτης ήταν θνητός.
Νομίζω πως κανείς μας δεν έχει πρόβλημα με αυτού του είδους τον λογικό συλλογισμό. Αντιλαμβανόμαστε εύκολα τις αφηρημένες έννοιες που εμπεριέχει καθώς και το πώς γενικεύεται.
Τι γίνεται όμως με έναν συλλογισμό αυτού του τύπου:
Όλα τα έμβια όντα χρειάζονται νερό.
Τα τριαντάφυλλα χρειάζονται νερό.
Επομένως, τα τριαντάφυλλα είναι έμβια όντα.
Είναι έγκυρος; Εστιάστε στη λογική, όχι στο συμπέρασμα αυτό καθ'αυτό: όλοι γνωρίζουμε ότι τα τριαντάφυλλα είναι έμβια όντα. Το ερώτημα είναι αν η λογική είναι στέρεη, αν το συμπέρασμα ακολουθεί τις παραδοχές όπως η μέρα τη νύχτα. Για να σας δω. :)
15 σχόλια:
Αυτός ο λογικοφανής μηχανισμός μπάζει νερά.
Η πρόταση:
"Τα Χ χρειάζονται το Α"
δεν μας λέει πως μόνο τα Χ χρειάζονται το Α. Άρα κάτι που χρειάζεται το Α, μπορεί κάλλιστα να μην ανήκει στα Χ.
[Και θυμάμαι το παλιό αστείο:
Το μπουζούκι είναι όργανο.
Ο αστυνόμος είναι όργανο.
Άρα, ο αστυνόμος είναι μπουζούκι.]
Πολύ σωστά.
Καταλαβαίνουμε ότι ο συλλογισμός μπάζει αν αντικαταστήσουμε τα τριαντάφυλλα με κάτι άλλο, πχ το ψυγείο του αυτοκινήτου μου. Καταλήγουμε τότε στο ευτράπελο:
Όλα τα έμβια όντα χρειάζονται νερό.
Το ψυγείο του αυτοκινήτου μου χρειάζεται νερό.
Επομένως, το ψυγείο του αυτοκινήτου μου είναι έμβιο ον.
:)
Στοιχειώδη μαθηματικά, η έννοια της συνάρτησης:
Για κάθε Χ υπάρχει ένα μόνο Υ.
Για ένα Υ μπορούν να ευθύνονται πολλά Χ.
Το ίδιο και στην περίπτωση σου Σωκράτη, αν αλλάξουν θέση η δεύτερη με την τρίτη πρόταση.
1)Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί.
3)Ο Σωκράτης είναι θνητός.
2)Επομένως, ο Σωκράτης είναι άνθρωπος.
Θνητοί όμως δεν είναι μόνο οι άνθρωποι. ;)
Υ(θνητοί) δεν είναι τιμή μόνο ενός Χ(άνθρωποι), αλλά και άλλων τιμών (σκυλιά, γατιά, τριανταφυλλιές αμοιβάδες, κτλ.)
Παράδειγμα οι περιοδικές συναρτήσεις.
Αν όμως πούμε:
1)Όλα τα έμβια όντα είναι θνητά.
2)Η τριανταφυλλιά είναι θνητή.
3)Επομένως η τριανταφυλλιά είναι έμβιο ον.
Εδώ και να αλλάξουμε την 2 με την 3 πρόταση, πάλι θα ισχύει.
Ακριβώς.
“Και πού να ξέρω εγώ; Γιατί δεν ρωτάτε τον ίδιο τον γείτονά μου;”
Αυτή η απάντηση μπορεί να δείχνει και φόβο ή καχυποψία προς τον ξένο.
βασικά ο συλλογισμός διατηρεί δύο στοιχεία: ως προς τη μορφή του είναι έγκυρος ή μη... ως προς το περιεχόμενό του ισχύει ή όχι, δηλαδή είναι αληθής ή μη... τα λοιπά είναι θέματα ορισμών στις προκείμενες...
την καλησπέρα μου
ΥΓ. η ικανότητα να μιλάμε δεν είναι περισσότερο έμφυτη από την ικανότητα για αφηρημένη σκέψη ή για συλλογιστική... δυνατότητες είναι που είτε βρίσκουν γόνιμο έδαφος ή πρακτική χρήση είτε όχι...
μάλλον...
χαιρετώ
aufheber
libero: Αυτή η απάντηση μπορεί να δείχνει και φόβο ή καχυποψία προς τον ξένο.
Θα το σκεφτόμουν κι εγώ αν δεν υπήρχε διασταύρωση των ευρημάτων από άλλες έρευνες.
aufheber: "η ικανότητα να μιλάμε δεν είναι περισσότερο έμφυτη από την ικανότητα για αφηρημένη σκέψη ή για συλλογιστική... δυνατότητες είναι που είτε βρίσκουν γόνιμο έδαφος ή πρακτική χρήση είτε όχι...
μάλλον..."
Ίσως. Αν όμως κάποιος δεν μάθει μια ορισμένη γλώσσα, τότε θα προσπαθήσει να εφεύρει μία για να επικοινωνήσει με τους υπολοίπους. Δεν νομίζω να ισχύει το ίδιο με τους λογικούς τύπους, δεν ισχύει γι' αυτούς η ίδια αναγκαιότητα, νομίζω...
το πρόβλημα που θέτεις έχει απασχολήσει σφόδρα την φιλοσοφία της γλώσσας - είναι το περίφημο πρόβλημα του Ροβινσώνα Κρούσου... συνοπτικά: αν ο Ροβινσώνας θα εφεύρει γλώσσα ή όχι... το όνομα είναι παραπλανητικό διότι, προφανώς, ο Ρ έχει ήδη γλώσσα (όπως και εσύ προϋποθέτεις τους υπόλοιπους - και την επικοινωνία, άρα προϋποθέτεις μια λειτουργία ως δεδομένο όταν το ερώτημα αφορά στο ίδιο το δεδομένο)... το πρόβλημα είναι όμως βαθύτερο: η γλώσσα είναι μία μορφή συμβολικής αναπαράστασης... είναι συνεπώς, ως σύμβολο, εξαιρετικά αφηρημένη... το ερώτημα αφορά στις προϋποθέσεις ανασυγκρότησης του πράγματος με τρόπο συμβολικό, δηλαδή αν ΕΝΑΣ και μόνον άνθρωπος θα αναπαραστήσει ούτως ή άλλως τον κόσμο όντας μόνος (αν είναι δυνατό) ή αν το πρόβλημα του συμβόλου είναι ένα πρόβλημα κοινότητας... με δεδομένο ότι τα πρώτα σύμβολα είναι συνοπτικά, συνόψεις (ακριβώς όπως και οι πρώτες αφηρημένες έννοιες - εύκολα το σκεφτόμαστε αυτό στην έννοια του αριθμού) μάλλον θα απαντήσουμε ότι η συμβολική αναπαράσταση του πράγματος είναι ένα αίτημα κοινοτικό... στο βαθμό που έχω ήδη μιλήσει για αφαίρεση είναι προφανές ότι ο χειρισμός συμβόλων (μαθηματικά και λογική και τέχνη - ευρύτερα γλώσσα) είναι ο όρος σύνταξης στο χώρο και το χρόνο των εννοιών... σχετικό με αυτό και το πρόβλημα του άγριου παιδιού: στα μέσα προς τέλη - αν θυμάμαι - του 19ου αιώνα, τέθηκε το πρόβλημα του Μόγλη που αφορούσε σε παιδιά που βρεθήκαν στην ζούγκλα μεγαλωμένα στη ζούγκλα (ουσιαστικά δηλαδή δίχως γλώσσα)... ουδέποτε αυτά τα παιδιά απόκτησαν γλώσσα - ουδέποτε ενσωματώθηκαν στην κοινωνία...
με συγχωρείς για την κατάχρηση: οι λογικοί τύποι δεν είναι περισσότερο αφηρημένοι από την γραμματική που κωδικοποιούμε προκειμένου να ανασυγκροτήσουμε ΚΑΝΟΝΑ... οι λογικοί τύποι προϋποθέτουν ότι χρησιμοποιούμε ήδη κάπως τη λογική (η λογική δεν είναι ταυτόσημη αναγκαία με την επαγωγή ή την παραγωγή - και η στοιχειώδης σύνταξη σε μία πρόταση είναι λογική διάρθρωση)... όπως και η γραμματική: προϋποθέτει ότι την χρησιμοποιούμε ήδη... η κωδικοποίηση είναι εν μέρει εφεύρεση - συμφωνώ... αίρεται όμως ως αφαίρεση μέσα από την πρακτική μας χρήση... εξελίσσεται όπως όλα και καθίσταται πολύπλοκη (σκέψου την μετεξέλιξη της συμβολικής λογικής στη γλώσσα των υπολογιστών)...
την καλημέρα μου
ΥΓ. δεν παραθέτω λινκ διότι ο χρόνος με πιέζει- θα επανέλθω όμως με λινκ...
ευχαριστώ και πάλι για το χώρο
aufheber
Ποιες ερευνες; Τις γνωρίζεις;
@aufheber
Σύμφωνα με τα δικά μου αναγνώσματα, η ικανότητα για γλώσσα είναι ενσωματωμένη στο ανθρώπινο γονιδίωμα. Η περίπτωση του Μόγλη σκοντάφτει στο σκοτεινό κι ανώμαλο έδαφος της νευροψυχολογίας: η δόμηση του υποσυνειδήτου συντελείται κατά την παιδική ηλικία και η απόκτηση γλωσσικής ικανότητας είναι βασική παράμετρός της. Χωρίς τη δεύτερη, η πρώτη πρέπει κατ' ανάγκη να συντελεστεί αλλιώς (όχι σαν γλώσσα, όπως ο Λακάν θεωρεί ότι δομείται το υποσυνείδητο), εμποδίζοντας ενδεχομένως τη μεταχρονολογημένη μάθηση γλώσσας.
Όσο για το αν το πρόβλημα του συμβόλου είναι κοινοτικό ή ατομικό, νομίζω ότι είναι και τα δύο. Αν δεχθούμε τον Δαρβίνο, η ανάγκη αποτελεσματικότητας της επικοινωνίας δημιούργησε την ανάγκη για γλώσσα και η ικανότητα που αναπτύχθηκε έκτοτε αποτυπώθηκε στα γονίδιά μας. Ίσως να γίνει το ίδιο και με τη λογική σε μερικές εκατοντάδες χρόνια, ποιος ξέρει;
@ libero
Ενδεικτικά: Evidence, logic and moral authority – Experience and the erosion of certainties in illiterate and literate societies του Georg Elwert
Αν θες να πας ένα βήμα παραπέρα και να δεις το θέμα αντίστροφα, από την πλευρά των κοινωνιών με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και το πώς χειραγωγούνται σε άκυρους συλλογισμούς από το μάρκετινγκ και τα ΜΜΕ δες το Literacy: Reading the word and the world των Paulo Freire και Donaldo Pereira Macedo.
http://plato.stanford.edu/entries/private-language/ (Ροβινσόνας Κρούσος)
http://en.wikipedia.org/wiki/Victor_of_Aveyron (τελικά η μνήμη μου με πρόδωσε: εδώ μία κατατοπιστική παρουσίαση της ιστορίας που θυμόμουν - @libero: δεν πρέπει να είναι έρευνα αλλά μόνον παρατηρήσεις και καταγραφή)
@Cleareaching: στο άκουσμα του ονόματος του Λακάν θα αποχωρήσω... προτού επανέλθω όμως!
καλησπέρα
aufheber
Καλημέρα aufheber
Ευχαριστούμε πολύ για τα λινκς.
ΥΓ. Έχεις δίκιο για τον Λακάν, αλλά έφαγα τόσους μήνες διαβάζοντας σχετικά ώστε να μπορέσω να γράψω ένα άρθρο για τη γλωσσολογική συνιστώσα της θεωρίας του...
Τι είναι αυτό που σ' έπεισε για την ορθότητα του γεγονότος στα βιβλία που μου προτείνεις;
Έκαναν παρόμοιες ερωτήσεις στους απολίτιστους;
Η ερώτηση του Alexander Luria μου φαίνεται πολύ πρόχειρη.
Θα μπορούσε να ρωτήσει σχετικά με το τριαντάφυλλο ώστε να αποκλείσει το ενδεχόμενο απάντησης από τον βουνίσιο όπως αυτή: "γιατί δεν ρωτάς το τριαντάφυλλο αν χρειάζεται νερό". :D
Αυτοί τώρα κάπως θα επιβιώνουν εκεί πάνω, θα ασχολούνται με την γεωργία, κτηνοτροφία.
Δεν καταλαβαίνουν δηλαδή πως αν η ντοματιά θέλει πότισμα για να μεγαλώσει, τότε χρειάζεται και η αγγουριά, που είναι επίσης φυτό;
Το ίδιο και για τα ζώα του, τα μέλη τις οικογένειας του, κτλ.;
Τόσο χαζοί πια;
Δημοσίευση σχολίου