Απουσία κριτικής

Love is the absence of judgment

(Dalai Lama)

Ήταν ίσως αναμενόμενο ότι η επιστροφή μου σε αυτό το προσωπικής φύσεως blog θα ήταν αραιή και χωρίς κανονικότητα, από τη στιγμή που δημιουργήθηκε το στίγμαΛόγου, το οποίο αποτελεί την έκφραση μιας δραστηριότητας που έχει καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την ύπαρξή μου και δεν είναι άλλη από την ανάγνωση λογοτεχνίας. Όμως, να που επιστρέφω.

Αιτία ήταν αυτό το παραπάνω τσιτάτο του Dalai Lama από ένα ημερολόγιο τοίχου που τιτλοφορείται “Peace of mind”. Το αγόρασα στις αρχές του χρόνου μια και, αρκετό καιρό μετά την προηγούμενη ανάρτηση εδώ, η ειρήνη παραμένει για μένα πρωταρχικό –όσο και ανέφικτο– αίτημα.

Τι μπορεί να σημαίνει για έναν σύγχρονο άνθρωπο η «απουσία κριτικής»; Τι μπορεί να σημαίνει για έναν οποιονδήποτε άνθρωπο;

Γεννιόμαστε με τη δυνατότητα της αξιολόγησης και την αναγκαιότητα της σύγκρισης: ένας βασικός τρόπος με τον οποίο συγκροτείται η ατομική μας ταυτότητα είναι η αντιπαραβολή μας με εκείνον τον διάσημο Άλλο, το σύνολο των υπολοίπων ανθρώπων δηλαδή, και η αξιολογική κατηγοριοποίηση που προκύπτει από αυτήν την αντιπαραβολή: «είμαι καλύτερος από αυτόν επειδή το τάδε», «είμαι χειρότερη από αυτήν επειδή το δείνα». Πιο συγκαλυμμένα: «Θέλω να γίνω σαν αυτόν», «Θέλω να είμαι σαν αυτήν» - μια ψυχολογία στην οποία στηρίζεται με όλο της το βάρος η σύγχρονη διαφήμιση.

Επομένως, ο Dalai Lama, παρακινώντας μας να εγκαταλείψουμε την κριτική, θέλει να πάμε κόντρα στον εαυτό μας. Να πάμε δηλαδή σε πόλεμο μαζί του και να τον νικήσουμε, με άλλα λόγια να τον υπερβούμε. Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και με έναν σωρό άλλα πράγματα: να πάψουμε να πιστεύουμε τον εσωτερικό μας αφηγητή, να επινοήσουμε έναν παρατηρητή που θα μας βοηθήσει να αποστασιοποιηθούμε από τις σκέψεις που τρέχουν ανεξέλεγκτες μέσα στο κεφάλι μας, να παραβλέπουμε (χρόνος διαρκείας) συστηματικά τις ανάγκες και τις παρορμήσεις μας για να είμαστε κοινωνικά και ηθικά σωστοί, να μην ενδίδουμε, να… και να μην… όλη την ώρα!

Μα, τότε, γιατί γεννηθήκαμε με αυτά τα ένστικτα που γεννηθήκαμε και με αυτές τις συγκεκριμένες δυνατότητες; Γιατί αυτές οι δυνατότητες αποτελούν βασικά εργαλεία του αυτοπροσδιορισμού μας; Γεννηθήκαμε με αυτές ή είναι «(α)δεξιότητες» που αποκτήσαμε κατόπιν μάθησης από τους γονείς/το περιβάλλον/την κουλτούρα μας/κ.λπ.; Πρόκειται για εξελικτικό λάθος ή μήπως κάποιος σπάει πλάκα σε βάρος μας;! Μήπως αυτή εδώ η ζωή που ζούμε δεν είναι σχολείο, όπως διατείνονται κάποιοι πνευματικοί οδηγοί, αλλά είναι τελικά ένας χώρος τιμωρίας, μια φυλακή, ένας προθάλαμος για την κόλαση; Κι αν τελικά είναι μόνο μία, τι κάνουμε (εκτός από το να την έχουμε βάψει, εννοείται);

Σε έναν κόσμο χωρίς συγκρίσεις και αξιολογήσεις, πώς θα καταλάβουμε την ανάγκη του άλλου; Πώς θα αντιληφθούμε τις ελλείψεις του και τις αδυναμίες του, κυρίως όμως τις δικές μας αντίστοιχες; Γιατί θα πρέπει να απαρνηθούμε τις δυνατότητες και τις παρορμήσεις μας, που πολλές φορές είναι η δύναμή μας;

Για να γίνουμε Άνθρωποι, ίσως είναι μια απάντηση… Γιατί, όμως τότε, για να γίνουμε Άνθρωποι, πρέπει να πάψουμε να είμαστε ανθρώπινοι; Αιώνες τώρα συζητάμε για την καταπίεση του Χριστιανισμού, μήπως ήρθε η ώρα να συζητήσουμε και για την καταπίεση των υπόλοιπων λατρευτικών συστημάτων;

Σε ερωτήματα σαν τα παραπάνω, ανακαλύπτω ότι οι απαντήσεις δυστυχώς δεν είναι άμεσα διαθέσιμες.