ΕΝ ΟΙΔΑ ΟΤΙ ΟΥΔΕΝ ΟΙΔΑ...
Γνώση είναι η λογικά επεξεργασμένη εικόνα που σχηματίζουμε για τα πράγματα, η οποία συνοδεύεται από τη βεβαιότητα ότι είναι αντικειμενική. Επομένως η γνώση συναρτάται με την αλήθεια, η οποία αποτελεί το κριτήριο που τη διαφοροποιεί από την απλή γνώμη.
Η γνώση βλασταίνει από την ανάγκη (την ανάγκη μας να κατανοήσουμε την πραγματικότητα γύρω μας και τον εαυτό μας) και την απορία ή την έκπληξη που νιώθουμε καθώς παρατηρούμε, αναλύουμε και συσχετίζουμε τα φαινόμενα των οποίων γινόμαστε μάρτυρες.
Ένα βασικό ζήτημα που συνδέεται με τη γνώση είναι αυτό της πηγής της. Για κάποιους, πηγή της γνώσης είναι η νόηση (ο λόγος), για άλλους οι αισθήσεις, ενώ άλλοι μιλούν για ενορατική γνώση, δηλ. τη γνώση που πηγάζει από τη διαίσθηση ή σχετίζεται με τη θεωρούμενη «εξ αποκαλύψεως» αλήθεια.
Ποια είναι τα όρια της γνώσης; Τα όρια της εμπειρίας, υποστηρίζουν ορισμένοι, ενώ άλλοι λένε ότι δεν υπάρχουν όρια. Άλλοι, πιο αγνωστικιστές, θεωρούν ότι δεν υφίσταται καν πραγματική γνώση αφού η μόνη εποπτεία που μας επιτρέπεται είναι εκείνη των φαινομένων (ο κόσμος όπως μας φαίνεται) και ότι τα πράγματα αυτά καθαυτά (η αυθεντική ουσία τους δηλαδή) παραμένουν άγνωστα εσαεί.
Τέλος, υπάρχει το ζήτημα του κύρους ή της αξίας της γνώσης. Δεν μπορεί παρά κάθε γνώση να είναι γνώση κατά συνθήκη, ένα συνειδητό και σκόπιμο/απαραίτητο ψέμα. Κάθε συλλογισμός ξεκινά με μια παραδοχή, την οποία πρέπει κανείς να αποδείξει κάνοντας έναν άλλον συλλογισμό κ.ο.κ. στο άπειρο. Όμως αν εξακολουθούσαμε αυτή τη διαδικασία στο άπειρο, δεν θα είχαμε καθόλου γνώση. Αυτό ακριβώς εννοούσαν οι Στωικοί όταν έλεγαν πως κάθε γνώση είναι σχετική γιατί κάθε απόδειξη προχωράει στο άπειρο («εις άπειρον εκβάλλει») και ότι κάπου πρέπει να σταθούμε («ανάγκη στήναι»). Είναι ανάγκη λοιπόν να υπάρχουν κάποιες θεμελιακές γνώσεις που να παραδεχόμαστε ως σωστές, ασφαλισμένες και δικαιολογημένες (π.χ. τις διαπιστώσεις των αισθήσεων: ότι το πληκτρολόγιο είναι μαύρο, όπως και τα γράμματα στην οθόνη κλπ), στην ουσία τους όμως είναι απλά παραδοχές.*
Η γνώση στις μέρες μας θεωρείται συνώνυμο της δύναμης. Ένας καινοφανής τομέας είναι η διαχείριση της γνώσης (knowledge management), ενώ καινοφενές είναι επίσης και το φαινόμενο “learn to learn” (η μάθηση για τη μάθηση και όχι για τη χρησιμότητά της). Ένας σχετικά νεόκοπος όρος είναι η «κοινωνία της γνώσης», το σταυροδρόμι της επιστήμης και της κοινωνίας, το οποίο θεωρείται χαρακτηριστικό προόδου. Αν όντως είναι, είναι άλλο θέμα.
* Επ’ αυτού, ο Καντ υποστηρίζει ότι ο νους δεν δέχεται παθητικά τις εντυπώσεις από τον εξωτερικό κόσμο παρά δουλεύει ενεργητικά πάνω σ’ αυτές. Αυτός επιβάλλει τους τύπους του στην πραγματικότητα, δηλ. τον χώρο, τον χρόνο, την ουσία κλπ. Τίποτα δεν γίνεται αντιληπτό αν δεν χυθεί στους συγκεκριμένους αυτούς εποπτικούς τύπους, αν δεν πάρει τη μορφή του χώρου και του χρόνου, αν δεν συμμορφωθεί με τις κατηγορίες, δηλ. με την έννοια της ουσίας, της αιτίας κλπ. Τα προεμπειρικά στοιχεία είναι άδεια δοχεία που μέσα τους χύνονται οι εντυπώσεις και παίρνουν την ορισμένη τους μορφή, γίνονται δηλ. εμπειρίες. Η συνείδησή μας, επομένως, ουσιαστικά χτίζει τον κόσμο με συγκεκριμένο τρόπο.
18 σχόλια:
Καλό το άρθρο σου, περιλαμβάνει όλες σχεδόν τις πλευρές.
Βασικά η εξ αποκαλύψεως γνώση μας οδηγεί στις διάφορες θρησκείες και εκτός πραγματικότητας.
Η επιστημονική γνώση δλδ παρατήρηση με τις αίσθήσεις, επεξεργασία θεωρίας με την λογική και επαλήθευση της με το πείραμα είναι η μόνη αληθηνή και αν την ακολουθήσουμε με ψυχρή συνέπεια φτάνουμε στην Φυσιοκρατία η Αθεϊα όπως ο Αίστάίν και Δαρβίνος.
Η επιστημονική γνώση και αυτή στηρίζεται σε παραδοχές και ενέχει μεγάλο βαθμό αυθαιρεσίας, εφόσον περνάει από το φίλτρο της ανθρώπινης διάνοιας και υπόκειται στους πολύ συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο άνθρωπος να αντιληφθεί τον κόσμο. Αν μπορείς να το καταλάβεις αυτό, τότε θα καταλάβεις επίσης πως είτε πεις π.χ. "Θεός υπάρχει" στο πλαίσιο της θρησκείας είτε πεις "Θεός δεν υπάρχει" στο πλαίσιο της επιστήμης, απλώς αλλάζεις πίστεις - όποιος νομίζει ότι κάνει κάτι άλλο, αυταπατάται.
Η Γνώση είναι εμπειρική, όχι διανοητική πιστεύω. Η σεβαστή επιστήμη της Γνώσης είναι οικουμενική και ουσιώδης γνώση της αντικειμενική πραγματικότητας, εκφράζει τα μέσα με τα οποία φτάνει κανείς να γνωρίσει την πραγματικότητα για τον εαυτό, μέσα από τη δική του εμπειρία. Αυτή είναι, στην ουσία της, η μέθοδος για να διαφύγει κανείς από τη δυστυχία, επειδή η είσοδος στην αντικειμενική πραγματικότητα είναι η διαφυγή από τον υποκειμενικό Νου, μέσα στον οποίο όλοι υποφέρουμε έντονα. Αυτή η επιστήμη είναι ακριβής και αναλλοίωτη και έχει υπάρξει για χιλιετίες. Η γνώση έχει εκφραστεί από όλους τους μεγάλους αγίους του κόσμου και είναι ελεύθερη από δογματισμό, πολιτικές πεποιθήσεις και σεκταρισμό.
"Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε", τι να πω κι εγώ πια βρε ixnilatis;
Ή μάλλον θα το ξαναπώ. Η "αντικειμενική πραγματικότητα", η ουσία δηλαδή των πραγμάτων, το αναλλοίωτο substratum που αυτά είναι, διαφεύγει της ανθρώπινης εποπτείας απλώς και μόνο επειδή αυτή εκ προοιμίου (by design ελληνιστί) περιορίζεται σε πολύ συγκεκριμένες ειδητικές κατηγορίες.
Πώς πραγματοποιείται η είσοδος στην αντικειμενική πραγματικότητα και η διαφυγή από τον υποκειμενικό νου ας πούμε; Πες μου σε παρακαλώ έναν τρόπο!
Εγώ δέχομαι ότι 1+1=2
Οπωσδήποτε σέβομαι τις απόψεις όλων γιατι με βοηθούν να μην μένω στάσιμος.
Παρακολουθώ το βλογκ σου διότι μου δίνει ερεθίσματα.
Το κριτίριο αν έχουμε σωστή γνώμη για τον κόσμο είνα ένα. Το πείραμα.
Εξαιρετικό κείμενο έφτιαξες. Συνοπτικό και απίστευτα περιεκτικό στη συντομία του.
Αλοίμονο, η χρησιμότητά του δεν είναι αυτή που θα ελπίζαμε. Προσκρούει στη συνήθεια να διαβάζουμε γρήγορα, διαγώνια. Και στην ανάγκη να πούμε γρήγορα το ποίημα, τη δική μας αλήθεια, το χάπι που επιλέξαμε για να περνά ο πονοκέφαλος.
[Ώρες-ώρες φοβάμαι. Μα έτσι είναι η ζωή.]
@Στέλιος
Κατ' αρχάς σ' ευχαριστώ που παρακολουθείς το μπλογκ μου, το οποίο παρότι δίνει την εντύπωση της συμβατικότητας, έχει συχνά ανατρεπτικό χαρακτήρα, με άλλα λόγια προσπαθεί να φωτίσει και να ανατρέψει κατεστημένους τρόπους σκέψης.
Στο σχόλιό σου, όταν λες "εγώ δέχομαι ότι 1+1=2" κάνεις (όπως ακριβώς λες) μια παραδοχή, ουσιαστικά λες "εγώ έχω πιστέψει ότι 1+1=2". Κι εγώ, φυσικά, μη νομίζεις. Αλλά και ο Κοπέρνικος κάτι αιώνες πίσω πίστευε ακράδαντα ότι ο ήλιος γυρίζει γύρω από τη γη. Κι όχι μόνο αυτός, αλλά και ολόκληρος ο τότε μορφωμένος κόσμος, σε βαθμό που καίγανε όποιον είχε αντίθετη γνώμη, έτσι; Δεν λέω ότι ο Κοπέρνικος ήταν ψεύτης, λέω απλά ότι η επιστήμη και η γνώση μεταβάλλονται καθώς μεταβάλλεται η αντιληπτική μας ικανότητα κι αυτό επειδή η επιστήμη και η γνώση στηρίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό σε παραδοχές.
Τι θέλω να πω. Ναι, 1+1=2 γιατί αυτό μπορούμε να αντιληφθούμε και έτσι μπορούμε να το αντιληφθούμε. Πάντοτε πρέπει να αφήνουμε ανοιχτό το ενδεχόμενο στο μέλλον χωρέσουν κι άλλα πράγματα στην εξίσωση, ίσως μπορέσουμε να υπολογίσουμε για παράδειγμα και την ιδιαιτερότητα της κάθε μονάδας, το κενό ανάμεσά τους και την ποιότητα της μεταξύ τους σχέσης. Ίσως στα μαθηματικά του μέλλοντος 1+1=11 ή 2567 ή κάτι εντελώς διαφορετικό.
Το αυτό ισχύει και για το πείραμα. Προσπαθούμε να αποδείξουμε κάτι συγκεκριμένο με συγκεκριμένους τρόπους, ίσως αφήνοντας όλο το υπόλοιπο σύμπαν απ' έξω.
@aerosol
Το ξέρω ότι εσύ καταλαβαίνεις. Ίσως μόνο εσύ.
[Εγώ μάλλον απογοητεύομαι. Αλλά πρέπει να συνεχίσω να προσπαθώ.]
Cleareaching
Στο μπλογκ βάζεις ωραία θέματα καιμε φιλοσοφικό περιεχόμενο.
Οι συζητήσεις πάνω σ΄αυτά τα θέματα είναι δύσκολες και με αντιθέσεις.
Η αντίθεση είναι ουσιαστικός όρος της προόδου και της σύνθεσης.
Πιστεύω πως πρσφέρεις.Μην είσαι ευαίσθητη σε θέματα που σπάνε τα μούτρα τους γενιές ανθρώπων.
Καλή δύναμη.
1+1 πάντα θα κάνει 2 επειδή είναι ορισμένο έτσι από τον άνθρωπο και όχι από κάποια παρατήρηση ή παραδοχή. Μόνο αν χάσουν την έννοια τους οι λέξεις θα είναι κάτι διαφορετικό. Τότε όχι μόνο έντεκα ή 2567, αλλά οτιδήποτε( για παράδειγμα: 1+1=γάτα, ένα δυο νιαουρίζει στα κεραμίδια, κτλ.)
Ακριβώς επειδή είναι ορισμένα, όπως γράφεις παρακάτω μπορούμε να βρούμε ιδιαιτερότητες αυτού (του ορισμένου), την απόσταση (ανάμεσα στα δυο ορισμένα) και την σχέση ανάμεσα σε αυτά.
Χάρις την σταθερότητα των εννοιών αυτών στον χρόνο, (γλώσσα, μαθηματικά)ανατράπηκε η θεωρεία του Κοπέρνικου, η σχέση μεταξύ Ηλίου και Γης (όχι ανθρώπινα δημιουργήματα, εν αντιθέσει με το 1+1=2).
Κάπου πρέπει να πατήσουμε για να πάμε παρακάτω ή να καταρρίψουμε κάτι, έτσι δεν είναι?
Εγώ aerosol αυτό που φοβάμαι είναι μην αλλοιωθούν οι έννοιες σε τέτοιο βαθμό, που θα είναι αδύνατη πλέον η συνεννόηση μεταξύ των ανθρώπων. :(
@ Στέλιος
Εντάξει δεν είμαι τόσο ευαίσθητη, αλλιώς θα τα' χα παρατήσει.:)
Η τριβή σαφώς είναι απαραίτητο συστατικό της προόδου, ανεβάζει τις θερμοκρασίες - και μόνο σε υψηλές θερμοκρασίες συντελείται εξέλιξη.
Σ' ευχαριστώ και πάλι για τα καλά σου λόγια!
Λοιπόν, libero, ελπίζω να μη με παρεξηγήσεις αν σου πω ότι τα σχόλιά σου έχουν γίνει πολύ ενδιαφέροντα.
Και έχεις δίκιο. Το "ανάγκη στήναι", το να στεκόμαστε κάπου και να το χρησιμοποιούμε σαν σκαλοπάτι είναι απαραίτητο για να μπορούμε να συνεννοηθούμε. Πρέπει με κάποιον τρόπο να μιλάμε όλοι την ίδια γλώσσα. Αλλά για κοίτα τι είναι μια γλώσσα. Είναι -και αυτή- η αυθαίρετη συνάρτηση ήχων σε έννοιες. Λέω "γάτα" και εννοώ το συγκεκριμένο ζωάκι, αλλά γιατί λέω γάτα και δεν λέω οποιονδήποτε άλλον συνδυασμό ήχων;
Αυτό συμβαίνει με ο,τιδήποτε πηγάζει από την ανθρώπινη νόηση. Ξεκινάμε να συλλογιζόμαστε κι επειδή δεν υπάρχει τρόπος να συνδέσουμε τον "αντικειμενικό" κόσμο με τον εσωτερικό μας, δημιουργούμε συνδέσεις και τους δίνουμε κάποιο όνομα. Εμείς είμαστε που τις δημιουργούμε, εμείς που δώσαμε και το όνομα. Εσωτερικεύοντας όμως έτσι τα αντικείμενα του έξω κόσμου, ουσιαστικά τα δολοφονούμε, δηλαδή παύουμε να τα βλέπουμε, βλέπουμε εντέλει μόνο την εσωτερίκευσή μας, όπως στο παράδειγμα με τον κύβο πάνω στο τραπέζι.
Στο παράδειγμα που εσύ φέρνεις, της γης που περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο, πρέπει να πω ότι και πάλι αυτό που βλέπουμε αντανακλά το πώς μπορούμε να δούμε. Αν ήμασταν νετρίνα, ας πούμε, θα περνούσαμε μέσα από την ύλη χωρίς να την αντιλαμβανόμαστε καν. Για τα νετρίνα, ο κόσμος που αισθανόμαστε, αντιλαμβανόμαστε και παρατηρούμε δεν υπάρχει καν. Δεν υπάρχουν δέντρα, άνθρωποι, ζώα, σπίτια, δεν υπάρχουν πλανήτες, ήλιοι, δεν υπάρχει τίποτα.
Αυτό θέλω να πω. Απλά να έχουμε κατά νου ότι η ανθρώπινη ερμηνεία είναι απλώς μία από τις πιθανές ερμηνείες του κόσμου και ότι είναι ένα "σαν να". Αν το καταφέρουμε, και χώρο θα δημιουργήσουμε για νέες ανακαλύψεις και σε ταπεινότητα θα κερδίσουμε (ως είδος συλλογικά), δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ένα καλύτερο μέλλον.
Cleareaching:
Λοιπόν, libero, ελπίζω να μη με παρεξηγήσεις αν σου πω ότι τα σχόλιά σου έχουν γίνει πολύ ενδιαφέροντα.
Ελπίζω να μην με παρεξηγήσεις αν σου πω ότι δεν σε πιστεύω. :)
Cleareaching:
Λέω "γάτα" και εννοώ το συγκεκριμένο ζωάκι, αλλά γιατί λέω γάτα και δεν λέω οποιονδήποτε άλλον συνδυασμό ήχων;
Μπορεί να είναι τυχαίο, δεν έφτιαξα εγώ την γλώσσα, αλλά για το συγκεκριμένο ζώο ορίστηκαν αυτοί οι τυχαίοι συνδυασμοί ήχων.
Για τα νετρίνα που λες, ήρθε κανένα νετρίνο να σου συστηθεί: "Γεια σου Cleareaching είμαι Το Νετρίνο και μπορώ να περνάω μέσα από την ύλη ;
Εμείς άνθρωποι δίνουμε τους ορισμούς εμείς και τις παραδοχές. Δεν υπάρχει διαφορά σε αυτές τις δυο έννοιες?
Όταν λοιπόν θα αρχίσουν να μιλούν τα γατιά και τα νετρίνα θα μας πουν αυτοί, πως βλέπουν τον κόσμο. Μέχρι σήμερα τα πάντα είναι ερμηνείες ανθρώπων, όπως και του Χανς.
Cleareaching:
Εσωτερικεύοντας όμως έτσι τα αντικείμενα του έξω κόσμου, ουσιαστικά τα δολοφονούμε, δηλαδή παύουμε να τα βλέπουμε, βλέπουμε εντέλει μόνο την εσωτερίκευσή μας, όπως στο παράδειγμα με τον κύβο πάνω στο τραπέζι.
Είδες τι έκανες τώρα; δολοφόνησες την έννοια της λέξης "δολοφονία", χρησιμοποιώντας ως δολοφονικό εργαλείο την ίδια την Γλώσσα.
:D
Όταν λοιπόν θα αρχίσουν να μιλούν τα γατιά και τα νετρίνα θα μας πουν αυτοί, πως βλέπουν τον κόσμο. Μέχρι σήμερα τα πάντα είναι ερμηνείες ανθρώπων, όπως και του Χανς.
Θέλεις να πεις ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντιληφθούμε τον κόσμο; Ότι δεν μπορούμε να τον αντιληφθούμε ως νετρίνα ή ως γάτες. Έχεις δίκιο. Αλλά αυτό ακριβώς δεν λέω κι εγώ τόση ώρα; :)
Cleareaching:
"Θέλεις να πεις ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντιληφθούμε τον κόσμο; Ότι δεν μπορούμε να τον αντιληφθούμε ως νετρίνα ή ως γάτες."
Εγώ ήθελα να πω (από το πρώτο μου σχόλιο εδώ), πως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο ορισμένο και στο εκ παραδοχής.
Cleareaching:
Έχεις δίκιο. Αλλά αυτό ακριβώς δεν λέω κι εγώ τόση ώρα; :)
Δεν ξέρω αν έχω δίκιο, αλλά το θεωρώ αυτονόητο. Εξ ορισμού - λόγω αδυναμίας, δεν μπορούμε να δούμε διαφορετικά τον κόσμο, ως γάτες για παράδειγμα.
Από την τελευταία όμως πρότασή σου, κατάλαβα πως είναι πιθανό κάτι τέτοιο. Μπορούμε δηλαδή να δούμε τον κόσμο ως γάτες (στην ουσία να μετατραπούμε σε γάτες, διαφορετικά οτιδήποτε άλλο θα είναι ανθρώπινη ερμηνεία, για το πως βλέπουν οι γάτες), αλλά δεν προσπαθούμε.
Ποιος ξέρει, ίσως μελλοντικά με την πρόοδο της γενετικής, θα διασταυρωνόμαστε με διάφορα ζώα και τότε ίσως, θα δούμε διαφορετικά τον κόσμο...?
Μια σοφιστεία προσπάθησα να κάνω κι εγώ αλλά δεν μου βγήκε.
Τέλος πάντων. Οπωσδήποτε δεν μπορούμε να δούμε τον κόσμο ως γάτες, ως νετρίνα ή ως αράχνες. Αλλά από την άλλη, οι γάτες και οι αράχνες (και φυσικά τα νετρίνα που δεν αλληλεπιδρούν με την ύλη) δεν αφήνουν στον κόσμο τόσο έντονα αποτυπώματα όπως ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος αλλάζει τον κόσμο, τον φέρνει στα μέτρα του και το κάνει με βάση αυτά που έχει την πεποίθηση ότι ξέρει τι κάνει και με ολέθρια αποτελέσματα. Αν καθόταν λίγο να σκεφτεί και να δεχθεί ότι στην πραγματικότητα δεν έχει ιδέα τι κάνει επειδή δεν μπορεί να είναι μέτοχος της αντικειμενικής αλήθειας παρά μόνο του πεπερασμένου τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον κόσμο, τότε ίσως να υπήρχε χώρος για μια άλλου είδους εξέλιξη, μια εξέλιξη στην οποία δεν θα το έπαιζε κυρίαρχος (όπως τώρα επειδή βασίζεται σε αυτό που θεωρεί ως γνώση της αλήθειας). Αυτό ήθελα να πω με την τελευταία μου πρόταση.
Οπότε φυσικά και δεν μπορεί να το πάρει αλλιώς, αλλά τουλάχιστον ας δει βρε παιδί μου και πώς το παίρνει και μην γίνεται υπερφίαλος, προκαλώντας την καταστροφή του ίδιου του του είδους και του πλανήτη.
Υπάρχει και όλη αυτή η νοησικρατία, βλέπεις. Η πρόοδος και η εξέλιξη θεωρούνται συνυφασμένες με τη νόηση και τη γνώση. Αμ δεν είναι έτσι. Αλλά ακόμα κι αν είναι έτσι, τότε απλά οι γνώσεις μας δεν φτάνουν.
"Εγώ aerosol αυτό που φοβάμαι είναι μην αλλοιωθούν οι έννοιες σε τέτοιο βαθμό, που θα είναι αδύνατη πλέον η συνεννόηση μεταξύ των ανθρώπων. :( "
Το φοβάμαι κι εγώ, libero, γιατί κατά κάποιο τρόπο το βλέπουμε να συμβαίνει καθημερινά. Είναι καλό να βρίσκουμε κοινό τόπο με τις έννοιες που χρησιμοποιούμε, ώστε να μη χρειάζεται να αρχίζουμε από το μηδέν σε κάθε προσπάθεια επικοινωνίας.
Ταυτόχρονα, δεν ξεχνώ πως οι έννοιες και οι λέξεις που τις σημαίνουν δεν είναι ανεξάρτητες του πομπού ή του δέκτη. Πρακτικά, είναι πάντα λίγο σχετικές. Και ξαναγυρνάμε στο θέμα του κειμένου της cleareaching!
Δημοσίευση σχολίου