Μέθοδος Silva

Μετά από πρόσφατη συζήτηση με καλούς φίλους, βρέθηκα να εξετάζω ξανά το θέμα της μεθόδου Silva. Είναι καιρός άλλωστε που δεν έχω παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο ή πρόγραμμα "εσωτερικού" ας το πούμε προσανατολισμού, οπότε θα μπορούσε να είναι μια καλή ευκαιρία.

Ή μήπως όχι;

Διαβάζοντας λίγο, κατάλαβα ότι η μέθοδος αυτή δεν έχει τελικά "εσωτερικό" προσανατολισμό – αντιθέτως, στοχεύει όπως κάθε άλλη μέθοδος της μόδας, στην απόκτηση του τέλειου συντρόφου, την πραγματοποίηση της τέλειας πώλησης, κτλ κτλ, πράγματα δηλαδή που δεν αφορούν την αυτοβελτίωση. Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε ότι, στο πλαίσιο της μεθόδου, δίνεται και μια τεχνική υποβολής του άλλου (επίδοξου συντρόφου, αγοραστή κτλ.) ή "προγραμματισμού" του κατά τη διάρκεια του ύπνου του! Αλλά, δεν χρειάζεται να ανησυχούμε ούτε να προβληματιζόμαστε. Η τεχνική αυτή δεν δουλεύει εάν κάποιος έχει κακό σκοπό (πώς ακριβώς γίνεται η διάκριση μεταξύ καλού και κακού άραγε και ποιος την κάνει, δεν μας λένε).

Κατά τα άλλα, η μέθοδος περιλαμβάνει διάφορες τεχνικές χαλάρωσης και νευρογλωσσικού προγραμματισμού που αποσκοπούν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του στρες και στο να ξεπεράσει κανείς νοητικούς μηχανισμούς, φοβίες κ.ά. Αυτό το κομμάτι της, θα μπορούσε πράγματι να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο.

Αλλά είναι που βαριέμαι τόσο πολύ αυτή την "επίδραση της καρύδας": πρέπει να μπεις σε μεγάλο κόπο και να πετάξεις πολύ πράμα για να φτάσεις στο ωφέλιμο κομμάτι…

Ξένες λέξεις

Παίρνοντας τη σκυτάλη από την ανάρτηση του aufheber "Περί λόγων ή απραγίας [απραξίας] με αφορμή αυτό: Indymedia #" και τα περί κενών σχημάτων:

Το magnus opus του πολύ σημαντικού Κορνήλιου Καστοριάδη "Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας", το οποίο επανήλθε στην επικαιρότητά [μου] πρόσφατα με αφορμή μια συζήτηση στην εκπομπή "Ανιχνεύσεις" της κρατικής τηλεόρασης, με έκανε να αναρωτηθώ πόσο καλά γνωρίζω την ελληνική γλώσσα, μολονότι θεωρητικά είναι αντικείμενό μου.

Ανθολογώ εκφράσεις από το εν λόγω έργο: "απερίσταλλη ετερότητα", "επικοινωνητής", "πρόταγμα", "ριζικό φαντασιακό" και φυσικά "θέσμιση" καθώς και "θεσμίζω" (σε διάφορους τύπους). Αντιλαμβάνομαι πως, όταν γίνεται λόγος για την ανάγκη ανάδυσης ενός νέου τρόπου αντιμετώπισης του είναι, ίσως ενδείκνυται η λογοπλασία ως εφαρμογή αυτής ακριβώς της καινοτομίας που πρεσβεύεται, όμως πρακτικά σε τι βοηθά; Σε τίποτα, μάλλον εμποδίζει την ανάγνωση, αφού κάνει το κείμενο δυσνόητο, για να μην πω απροσπέλαστο, στον μέσο αναγνώστη. Ή μήπως τα φιλοσοφικά κείμενα απευθύνονται αποκλειστικά σε κάποια ελίτ; Και, αν όχι, πώς μπορεί να περάσει η φιλοσοφία από τις λέξεις στην πράξη όταν οι λέξεις είναι ακατανόητες;

Για την ιστορία, το "απερίσταλλη" προφανώς παράγεται από το α στερητικό και το ρήμα "περιστέλλω", το "πρόταγμα" από το ρήμα "προτάσσω", η "θέσμιση" είναι διαφορετική από τη "θεσμοθέτηση" και ο "επικοινωνητής" απαλλαγμένος από τις σημασιολογικές φορτίσεις του "επικοινωνού".

Επί της ουσίας του έργου του Καστοριάδη, δεν προβάλλω αντίρρηση. Είναι η ανάγνωσή του σε γλωσσικό επίπεδο που εξακολουθεί να με προβληματίζει.

Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον

Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 εμφανίστηκε ο όρος “Futures Studies” για να περιγράψει την έρευνα των πιθανοτήτων, μια εφαρμογή ουσιαστικά της στρατηγικής προβολών για την πρόβλεψη εναλλακτικών μελλοντικών σεναριών – και όχι μόνο. Η έρευνα λαμβάνει υπόψη της τις σημερινές συνθήκες (ή την έλλειψη ικανών συνθηκών σήμερα), οι οποίες θα προδιαγράψουν την αυριανή πραγματικότητα και με βάση αυτές παράγει και εξετάζει μελλοντικά σενάρια.

Στο πεδίο των “Futures Studies” εντάσσεται και η θεωρία για μια οικονομία βασισμένη στους φυσικούς πόρους (National Resource Economics), η οποία εξετάζει την προσφορά, τη ζήτηση και την κατανομή των φυσικών πόρων, δημιουργώντας διάφορα σενάρια. Ένα από αυτά είναι το “World3”, ένα οικονομετρικό μοντέλο ή απλούστερα μια προσομοίωση που βασίστηκε σε μεταβλητές που αφορούσαν την εξέλιξη του πληθυσμού, τη βιομηχανική ανάπτυξη και την παραγωγή τροφίμων, αλλά και τους περιορισμούς στους φυσικούς πόρους. Το μοντέλο δημιούργησαν οι Donella (Dana) Meadows, Dennis Meadows και Jorgen Randers (τα συμπεράσματά τους συνοψίστηκαν στο έργο Limits to Growth, που έχει ληφθεί σοβαρά υπόψη από κυβερνήσεις κρατών και πολλές επιχειρήσεις) και αυτό που βασικά απέδειξε είναι το αυταπόδεικτο: ότι η συνολική ποσότητα διαθέσιμων πόρων δεν είναι άπειρη – κάποτε τα αποθέματα θα τελειώσουν!

Το μοντέλο δέχθηκε σφοδρή κριτική, όμως κανείς από τους επικριτές του δεν απέρριψε το γεγονός ότι η συνεχής ανάπτυξη του παγκόσμιου ΑΕΠ αποτελεί από μόνη της πρόβλημα. Όπως γράφει ο Vaclav Smil στο βιβλίο του Energy at the Crossroads, «ακόμη και τα καρκινικά κύτταρα σταματούν να αναπτύσσονται αφού καταστρέψουν τους ιστούς τους οποίους έχουν προσβάλλει».

Και εκτός της ακαδημαϊκής κοινότητας, όμως, έχουν εμφανιστεί πολλές θεωρίες που μιλούν για μια νέα τάξη, μια κεντρική παγκόσμια κυβέρνηση, πρεσβεύουν ισότητα κτλ. Δεν είναι μόνο το Zeitgeist Movement του Jacque Fresco, αυτό απλά βρήκε μεγαλύτερη απήχηση επειδή έγινε ταινία. Ήδη από τη δεκαετία του ’40 ο H.G.Wells μιλούσε καλοπροαίρετα για μια νέα τάξη, όταν η σκέψη άλλων στοίχειωνε με θεωρίες όπως εκείνη των “megacorporations”, της συγκέντρωσης εξουσίας στα χέρια λιγοστών μεγαλοεπιχειρήσεων που θα δημιουργούσαν μονοπώλια. Ακόμη και η «Μεγάλη Λευκή Αδελφότητα» (Θεοσοφία) μιλά για μια νέα τάξη – εντάξει, αυτοί εργάζονται στα «εσωτερικά πεδία» προκειμένου να διασφαλίσουν τη μετάβαση της ανθρωπότητας στην πέμπτη διάσταση (ουσιαστικά τον επίγειο Παράδεισο), για όποιον πιστεύει σ’ αυτά.

Διαφαίνεται πάντως μια τάση. Μια τάση ενοποιητική. Και εδώ ακριβώς είναι η καταλληλότερη στιγμή για την επόμενή μου ανάρτηση.

The Zeitgeist Movement - Συμπεράσματα

Ζητώ εκ των προτέρων συγνώμη για την έκταση της ανάρτησης.

Μπορεί η γλώσσα της επιστήμης να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη σαφήνεια συγκριτικά με τις γλώσσες που χρησιμοποιούμε για τη μεταξύ μας επικοινωνία, δεδομένου ότι αν δοθεί πχ το σχέδιο ενός οχήματος σε οποιαδήποτε τεχνολογικά αναπτυγμένη κοινωνία, θα παραχθεί το ίδιο ακριβώς τελικό προϊόν, χωρίς αποκλίσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι η γλώσσα της τεχνολογίας μπορεί να αντικαταστήσει τη γλώσσα με την οποία επικοινωνούμε, ούτε ότι η τεχνολογία μπορεί – ή πρέπει - να αντικαταστήσει τον παράγοντα άνθρωπο.

Ας φανταστούμε προς στιγμήν μια κοινωνία όπως αυτή που μας προτείνει ο Jacque Fresco. Ποιος θα τραβήξει τη γραμμή ανάμεσα στη χρήση και την κατάχρηση - της τεχνολογίας από τη μία και της κατανάλωσης από την άλλη; Τα επιστημονικά δεδομένα, οι μετρήσεις, μας λέει. Όμως τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι αν κάποιος άνθρωπος πάσχει από κάποια πάθηση, το σύστημα θα τον βάλει αυτόματα στην ενδεδειγμένη γι' αυτή την πάθηση δίαιτα; Και πού χωράει η ελεύθερη βούληση; Αλλά όχι, εκείνος μας λέει πως όλα θα είναι διαθέσιμα σε αφθονία για όλους αδιακρίτως – όμως τι σημαίνει “όλα”; Πώς θα ικανοποιηθεί η ανάγκη της πρωτοτυπίας, της μη ομοιομορφίας, η αποφυγή του κορεσμού και της πλήξης; Πρέπει να είναι σαφές ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο από τα ζωϊκά είδη που έχει συνείδηση της ατομικότητάς του, την οποία δεν χάνει ευκαιρία να προβάλλει και να εξυμνεί (γι' αυτό και όλοι θυμόμαστε εξέχοντα ιστορικά πρόσωπα ακόμη κι αν οι χώρες και οι εποχές είναι συγκεχυμένες), αντίθετα με τα υπόλοιπα ζώα στα οποία ο ατομικός κύκλος ταυτίζεται με τον κύκλο του είδους τους. Αυτό είναι στοιχείο της ανθρώπινης φύσης και όχι απλά της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Η φύση, την οποία υποτίθεται τιμά το κίνημα, λειτουργεί με διαφορετικές παραμέτρους απ' αυτές που προβλέπει για το σύστημα του Jacque Fresco. Τα ζώα έχουν έμφυτη την τάση να ορίζουν συγκεκριμένες ιδιοκτησίες – πώς ακριβώς θα γίνεται στο μέλλον αυτό με τους ανθρώπους, οι οποίοι μέχρι τώρα έχουν επιδείξει αντίστοιχη τάση; Ποιός θα ορίσει ποιοι θα κατοικήσουν τις θαλάσσιες πόλεις ή οπουδήποτε αλλού; Κι αν όλοι επιθυμούν τον ίδιο τόπο κατοικίας, ποιο θα είναι το κριτήριο επιλογής ή αποκλεισμού αντίστοιχα; Επίσης, η φύση αναγνωρίζει την ιεραρχία στις αγελαίες σχέσεις των ζώων – μάλιστα, η ιεραρχία είναι πολλές φορές κρίσιμη για την επιβίωση ενός είδους. Ο άνθρωπος, καθώς θα στερηθεί την ευθύνη και το προνόμιο της λήψης των αποφάσεων, σε τι είδους ιεραρχία θα υπαχθεί; Γιατί τι θα γίνει στην περίπτωση κάποιου που δεν θέλει βρε αδερφέ να ενταχθεί στο σύστημα αλλά θέλει να μείνει σε μια καλύβα στο δάσος αντί για τα υπερσύγχρονα κλουβιά στις υπερσύγχρονες πόλεις, ώστε να μπορεί να είναι σε πραγματική επαφή με τη φύση; Ή πιο απλά τι θα γίνει με κάποιον που δεν συμμορφώνεται πλήρως με το σύστημα; Θα υπάρχουν αντίποινα ή τιμωρίες; Και ποιος θα τις αποφασίζει, κι αυτές οι μηχανές; Και πόσο θα απέχει εν τέλει ένας κόσμος που κυβερνάται από μηχανές από μια τυραννία των μηχανών;

Έπειτα, δεν είναι η ιστορία και η παρακαταθήκη των προγόνων μας που ευθύνεται για τα δεινά του σημερινού κόσμου, αλλά οι άπειρες ερμηνείες για την εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων που δόθηκαν κατά καιρούς στην ιστορία και στις παραδόσεις. Το να απαξιώσουμε την ιστορία μας θα μας στερήσει ουσιαστικά τη μνήμη- και τι είναι ένας κόσμος χωρίς μνήμη; Ένας κόσμος χωρίς ταυτότητα. Την ενότητα την οποία δεν χάνει ευκαιρία να εξυμνεί ο Fresco πρέπει ως φαίνεται να κερδίσουμε με τίμημα την ταυτότητά μας.

Ας δούμε όμως και τον τελικό στόχο: την πολυπόθητη αυτοπραγμάτωση. Ποια είναι αυτή κατά τον Jaque Fresco; Η διά βίου εκπαίδευση, μας λέει, η ενασχόληση με τα εκατομμύρια διαθέσιμα χόμπι, η “διανοητική και πνευματική εξέλιξη” (intellectual and spiritual growth) – πώς τις εννοεί άραγε τη στιγμή που έχει ήδη αποκηρύξει τη φιλοσοφία και την ύπαρξη κάτι ανώτερου απ' αυτό που βιώνουμε ως καθημερινό εαυτό;

Κι αν πάμε ένα βήμα βαθύτερα θα δούμε κάτι ακόμη: οι υπερβολικές του απλουστεύσεις και το τρύπιο ιδεολογικό του κατασκεύασμα είτε παραπέμπουν σε μια αφελή πεποίθηση ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του καλός είτε εμπεριέχουν δόλο γιατί αυτό που σκόπιμα μας κρύβει είναι ότι ένας κόσμος χωρίς ταυτότητα, ο οποίος έχει αποχαυνωθεί από την αφθονία και έχει παραδώσει ακόμη και την ελεύθερη βούλησή του, είναι απλώς ένας κόσμος ευκολότερα χειραγωγίσιμος.

Κι ένα έξτρα tip που μας έδωσε η τοξότισσα σχολιάζοντας τη σχετική ανάρτηση (5): αν το σύστημα βασίζεται στην αποκήρυξη του χρήματος, τότε γιατί ο Fresco καλεί σε δωρεές;

Αυτά τα ερωτήματα γεννιούνται σε μένα προσωπικά από την ανάγνωση του μανιφέστο. Πιθανώς υπάρχουν πολλά περισσότερα, ίσως να βλέπω μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Τις ταινίες δεν τις είδα, για να είμαι ειλικρινής, αλλά έχουν πυροδοτήσει τόσες συγκρουόμενες συζητήσεις που πιστεύω ότι κι αυτές πάσχουν από παρόμοιες ανακολουθίες.

Η οποιαδήποτε νέα πρόταση για να είναι βιώσιμη και σοβαρή δεν θα πρέπει να περιέχει αντιφάσεις, θα πρέπει να είναι ολιστική και καθολική – να περιλαμβάνει όλες τις παραμέτρους και να μην υποβιβάζει τον άνθρωπο με κανέναν τρόπο. Αυτά είχα να πω προσωπικά κι ευχαριστώ για την υπομονή σας.

The Zeitgeist Movement (6)

Μ' αυτήν την ανάρτηση κλείνω την παρουσίαση των ιδεών του Jacque Fresco, όπως παρουσιάζονται στο "Designing the Future".

Και ας δούμε πώς διατηρείται η τάξη στο σύστημα ορθολογικής διαχείρισης των πόρων όπου δεν νοείται λήψη αποφάσεων βάσει προσωπικής γνώμης, φιλοσοφικής προσέγγισης ή πολιτικής θεωρίας. “Οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση τις μετρήσεις”. Ηλεκτρονικοί αισθητήρες εμφυτευμένοι κατά μήκος και κατά πλάτος της γης, των ωκεανών κλπ θα καταγράφουν ανελλιπώς την παραμικρή αλλαγή στον υδροφόρο ορίζοντα, στη γονιμότητα της γης, στο κλίμα και τις καιρικές συνθήκες, τυχόν επικείμενες καταστροφές κ.λπ. Κάπως σαν ένα παγκόσμιο αυτοματοποιημένο νευρικό σύστημα. Μέτρα ίασης θα λαμβάνονται αυτόματα, χωρίς την ανάγκη να συνεδριάσει κάποια επιτροπή ή να ληφθούν αποφάσεις, με τον ίδιο τρόπο που τα κύτταρα στο σώμα μας αντιμετωπίζουν μολύνσεις και ιώσεις χωρίς να λαμβάνει γνώση ο εγκέφαλος.

“Οι μηχανές θα παρέχουν πληροφορίες αντί για γνώμες, μειώνοντας σημαντικά την επίδραση της προκατάληψης και των στοιχείων του παραλόγου ή του συναισθήματος στον τρόπο με τον οποίο θα γίνεται η διαχείριση όλων των υποθέσεων. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι θα παίζουν ολοένα μικρότερο ρόλο στη λήψη αποφάσεων, η οποία θα επαφίεται στα μηχανήματα που διαχειρίζονται τους πόρους, υπηρετώντας το κοινό καλό.”

Παρακάτω αναφέρεται: “όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι αποσκοπούν στη διατήρηση της καθεστηκυίας τάξης. Όμως οι νόμοι δεν αντιμετωπίζουν τα προβλήματα στη ρίζα τους και παραβιάζονται συνεχώς. (...) Όταν οι νόμοι δεν ανταποκρίνονται στη φύση, παραβιάζονται. (...) Η ανάγκη για την ύπαρξη νόμων είναι αποτέλεσμα μιας κοινωνίας προσανατολισμένης στις ελλείψεις.” Διότι, όταν ικανοποιηθούν οι ανάγκες όλων, διατείνεται το μανιφέστο, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης των φυσικών πόρων και των τεχνικών πληροφοριών ως πανανθρώπινης παρακαταθήκης, οι νόμοι δεν αποτελούν αναγκαιότητα και εκπίπτουν.

Το ίδιο συμβαίνει και στο ατομικό επίπεδο, συνεχίζει ο Fresco. “Αυτό που αποκαλούμε 'συνείδηση' και 'ηθική' δεν καθορίζεται από κάποιον αόρατο 'ανώτερο εαυτό', αλλά από τη γεωγραφία, τη συγκυρία και την ανατροφή κάθε ατόμου. (...) Οι πιο πολύτιμες πεποιθήσεις των ανθρώπων έχουν επηρεαστεί από βιβλία, ταινίες, την τηλεόραση, θρησκείες, ρόλους-πρότυπα και το περιβάλλον στο οποίο αυτοί έχουν ζήσει. Πρόκειται για έναν τρόπο ελέγχου τόσο επιτυχημένο που δεν αναγνωρίζουμε καν ούτε νιώθουμε τη χειραγώγηση. (...) Οι κυρίαρχες αξίες κάθε κοινωνικού συστήματος σπανίως προέρχονται από τον κόσμο. Αντιθέτως, αντανακλούν τις αξίες μιας κυρίαρχης ομάδας εξουσίας όπως η εκκλησία, ο στρατός, οι τράπεζες, οι επιχειρήσεις, η ελίτ που διαχειρίζεται την εξουσία ή οποιονδήποτε συνδυασμό των παραπάνω.”

Στο σύστημα που προτείνει, “δεν είναι ότι οι άνθρωποι θα γίνουν ξαφνικά καλύτεροι ή ηθικότεροι, αλλά ότι οι συνθήκες που ευθύνονται για την επιθετική και εγωκεντρική συμπεριφορά θα πάψουν να υφίστανται”.

Στην επόμενη, τελευταία ανάρτησή μου για το θέμα θα παρουσιάσω τα δικά μου σχόλια επί όλων όσων παρέθεσα μέχρι τώρα.

The Zeitgeist Movement (5)

Στο κεφ. 5 του μανιφέστο, ένα .pdf αρχείο 73 σελίδων το οποίο μπορεί κανείς να κατεβάσει από το site www.thezeitgeistmovement.com, αναφέρεται ότι “η συνεχής ανάθεση εργασιών και η μεταφορά μονάδων παραγωγής σε υπεράκτιες χώρες όπου το κόστος είναι χαμηλό μπορεί να φαίνεται καλή επιλογή αρχικά, εν τέλει όμως θα αποδειχθεί καταστροφική. Είναι πιθανόν η απώλεια εισοδημάτων για τους ανέργους που θα αποτελούν την πλειοψηφία να είναι τόσο μεγάλη ώστε αυτοί να χάσουν ακόμη και τα σπίτια και τα υπάρχοντά τους.” Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, η εξαγωγή των οποίων αναμένεται να γίνει ασύμφορη μέσα στα επόμενα χρόνια και ακολουθεί το συμπέρασμα: “Οι εξελίξεις αυτές θα δημιουργήσουν τεράστιες κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαταραχές καθώς οι επιχειρήσεις θα προσπαθούν να προστατεύσουν τα περιθώρια κέρδους τους και να εκμεταλλευτούν ακόμη περισσότερο τη γη, το νερό και τους φυσικούς πόρους. Ίσως χρειαστεί ακόμη και η κατάρρευση του νομισματικού συστήματος ώστε οι άνθρωποι να χάσουν την εμπιστοσύνη τους σ' αυτό.”

Το κεφ. 6 καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα του μανιφέστο. Η κεντρική ιδέα του είναι ότι πρέπει να γίνει μια αμιγώς τεχνική εκτίμηση των βασικών αναγκών του παγκόσμιου πληθυσμού και αυτές στη συνέχεια να σταθμιστούν ως προς τις ανάγκες των υπόλοιπων ειδών που κατοικούν στη γη, με σκοπό την ικανοποίηση των ελλείψεων και την κάλυψη των αναγκών σε πανανθρώπινο επίπεδο. Στις σελ. 26-61 παρουσιάζονται οι προτάσεις του Fresco, τεχνικής κατά κανόνα φύσεως, που αφορούν τη δημιουργία νέων πόλεων, ακόμη και στη θάλασσα, νέων μέσων μεταφοράς και επικοινωνίας, καθώς και νέων τρόπων διαχείρισης των φυσικών πόρων. Τη διαχείριση όλων αυτών θα αναλάβουν αυτοματοποιημένα συστήματα που θα απαιτούν ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση, δημιουργώντας τη βέλτιστη ποιότητα ζωής για όλους: κυρίως, πολύ δημιουργικό, ελεύθερο χρόνο που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αφού όλες οι άλλες ανάγκες θα έχουν ικανοποιηθεί, για την αυτοπραγμάτωση των ανθρώπων και για τη δημιουργία σωστών σχέσεων και αξιών.

“Οργανωμένα όλα κατ' αυτόν τον τρόπο, θα επιφέρουν πιο σημαντικές αλλαγές για το ανθρώπινο γένος απ' ό,τι οποιαδήποτε προηγούμενη καινοτομία, φιλοσοφία ή επανάσταση. Αυτό που απλά λείπει από τη σημερινή κοινωνία είναι η ευφυής διαχείριση των πόρων της Γης – τα περισσότερα προβλήματα μπορούν να λυθούν όταν η τεχνολογία χρησιμοποιείται με σοφία”.

The Zeitgeist Movement (4)

Εξακολουθώ να παραθέτω αποσπάσματα από το "Designing the Future", σε μετάφραση.

"Το ίδιο το χρήμα δεν έχει καμία αξία. Είναι απλώς μια εικόνα σε ένα φτηνό κομμάτι χαρτί που οι άνθρωποι έχουν συνομολογήσει τι μπορεί να αγοράσει. Ταυτόχρονα, είναι ένας τρόπος συναλλαγής με πολλά μειονεκτήματα:

• Το χρήμα είναι απλώς μια παρεμβολή ανάμεσα σε αυτό που κάποιος χρειάζεται και σε αυτό που μπορεί να πάρει. Δεν είναι το χρήμα που χρειάζονται οι άνθρωποι, αλλά η πρόσβαση στους πόρους.

• Η χρήση του χρήματος συντελεί στην ύπαρξη κοινωνικών στρωμάτων και στον ελιτισμό, στον δεύτερο λόγω των οικονομικών διαφορών μεταξύ των στρωμάτων.

• Οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι αν δεν διαθέτουν ίση αγοραστική δύναμη.

• Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σκλαβωμένοι σε εργασίες που δεν τους αρέσουν επειδή έχουν ανάγκη τα χρήματα που κερδίζουν από αυτές.

• Η ανάγκη για απόκτηση χρήματος προκαλεί τρομερή διαφρθορά, απληστία, έγκλημα, καταχρήσεις κ.ά.

• Οι περισσότεροι νόμοι αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση των εταιριών οι οποίες έχουν αρκετά χρήματα ώστε να δρουν παρασκηνιακά, να δωροδοκούν και να πειθαναγκάζουν τους κρατικούς λειτουργούς να νομοθετούν υπέρ τους.

• Το χρήμα χρησιμοποιείται για να ελέγχεται η συμπεριφορά όσων διαθέτουν περιορισμένη αγοραστική ικανότητα.

• Πολύτιμα αγαθά όπως τα τρόφιμα μερικές φορές καταστρέφονται προκειμένου να διατηρηθούν οι τιμές σε υψηλά επίπεδα.

• Συντελείται τρομερή σπατάλη υλικών και υλών κάθε χρόνο ή εποχή για την εξυπηρέτηση καπρίτσιων, όπως η μόδα, προκειμένου να δημιουργούνται συνεχώς νέες αγορές για τους κατασκευαστές.

• Η Γη λεηλατείται για το κέρδος."

The Zeitgeist Movement (3)

Ας δούμε όμως κάποια σημεία της θεωρίας του Jacque Fresco, πάντα όπως αποτυπώνονται στο μανιφέστο του κινήματος με τίτλο "Designing the Future".

Οι άνθρωποι, λέει, θεωρούν ότι η απληστία είναι χαρακτηριστικό της φύσης τους. Όμως το γεγονός ότι οι άνθρωποι έζησαν με ελλείψεις ή με την απειλή ελλείψεων επί αιώνες είναι που ευθύνεται για συμπεριφορές όπως η απληστία και ο θαυμασμός προς εκείνους που έχουν συσσωρεύσει πλούτη ακόμη και με τη βία ή το έγκλημα. Αυτές οι συμπεριφορές έχουν ενσωματωθεί στην κουλτούρα μας και έχουμε φθάσει να πιστεύουμε ότι είναι τμήμα της φύσης μας και ότι δεν μπορούν να αλλάξουν. Αν όμως έβρεχε π.χ. χρυσό επί μία ολόκληρη εβδομάδα, οι στερημένοι άνθρωποι θα τρέξουν έξω να τον μαζέψουν και να γεμίσουν τα σπίτια τους. Αν η χρυσή βροχή συνεχιζόταν επί χρόνια, θα τον πετούσαν πάλι έξω και θα τον αγνοούσαν. Σε ένα περιβάλλον λοιπόν αφθονίας και συναισθηματικής ασφάλειας, θα εξαλείφονταν πολλές αρνητικές συμπεριφορές, λέει ο Fresco. Και καταλήγει: “It is not human nature, but human behavior that we need to be concerned with” (“Δεν είναι η ανθρώπινη φύση, αλλά η ανθρώπινη συμπεριφορά που πρέπει να μας απασχολεί”).

Για να συνεχίσει: “It is not ethical people that are needed but rather a way of intelligently managing the Earth's resources for everyone's well-being” (“Δεν χρειάζονται ηθικοί άνθρωποι (ενν. να κυβερνήσουν τον κόσμο) αλλά ένας τρόπος ευφυούς διαχείρισης των πόρων της Γης για την ευημερία όλων”).

Έτσι φθάνουμε στη βασική του πρόταση, που είναι η αποκήρυξη του νομισματικής οικονομίας (money-based/monetary economy) και η υιοθέτηση ενός συστήματος βασισμένου στην ορθολογική διαχείριση των πόρων (resource-based economy) προς όφελος όλων των ανθρώπων.

“Σκεφτείτε αυτό: όταν υπάρχει ύφεση και οι άνθρωποι έχουν λίγα χρήματα για να αγοράσουν πράγματα, η Γη δεν παραμένει πάντα ο ίδιος τόπος; Δεν υπάρχουν πάντα αγαθά στα ράφια των καταστημάτων και γη που παράγει σοδειές; Είναι μόνο οι κανόνες του παιχνιδιού που παίζουμε που είναι παρωχημένοι και προκαλούν τόσο πόνο”.

Στην επόμενη ανάρτηση θα παραθέσω τις αντιρρήσεις του για τη χρήση του χρήματος ως συναλλακτικού μέσου.

The Zeitgeist Movement (2.1 - σε μετάφραση)

• "Οι προηγούμενες γενιές άφησαν μια παρακαταθήκη εκμετάλλευσης, κατοχής και άσχετων αξιών που παρουσιάζουν μεγάλες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες για τους ανθρώπους σήμερα."
• "Προφήτες και μύθοι έχουν παρουσιάσει οράματα του μέλλοντος με βάση όνειρα, παραισθήσεις, θρησκευτικό ζήλο, μαντική μελών ζώων, κρυστάλλινες σφαίρες, κ.λπ. Κάποια από αυτά είναι ίσως ακριβή, όμως αυτό οφείλεται κυρίως στην τύχη και όχι σε κάποιο άμεσο δίαυλο επικοινωνίας με το υπερφυσικό."
• "…εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως εξασκούν ακόμη και σήμερα ψευδο-επιστήμη, καταφεύγοντας σε μάντεις, οραματιστές και φιλοσόφους για να τους καθοδηγήσουν στην καθημερινή τους ζωή. Πολλοί παγκόσμιοι ηγέτες συμβουλεύονται τηλεπαθητικούς, μέντιουμ και αστρολόγους για αποφάσεις που καθορίζουν τη μοίρα εκατομμυρίων."
• "Η παρούσα ανθρώπινη δραστηριότητα και οι συνέπειές της δεν πρέπει να διαμορφώνονται από τις ανάγκες και τις αξίες των προγόνων μας."
• "Η τεχνολογία τρέχει μπροστά όμως οι κοινωνίες μας βασίζονται ακόμη σε έννοιες και μεθόδους που επινοήθηκαν αιώνες πριν. (…) Ακόμη υιοθετούμε τρόπους σκέψης βασισμένους σε παλιές δομές που χρησιμοποιούνταν στη δυτική Ασία πολλές χιλιάδες χρόνια πριν."
• "Η παρηγορητική υπόθεση ότι "μπορώ να κάνω τη διαφορά" ανταποκρίνεται όλο και λιγότερο στην πραγματικότητα. "
• "Οι ελπίδες για θεϊκή παρέμβαση από μυθικά πρόσωπα είναι πλάνες που δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου."
• " Άνθρωποι που γνωρίζουν λίγα μόνο πράγματα για τον υλικό κόσμο τείνουν να πιστεύουν ότι θεοί και δαίμονες ελέγχουν τα φυσικά φαινόμενα."

The Zeitgeist Movement (2)

Παραθέτω αυτούσιες φράσεις από το μανιφέστο:

• “Previous generations left a legacy of exploitation, occupation and irrelevant values that present great challenges, but also opportunities to the people of today”.

• “Prophets and sages presented visions of the future based on dreams, hallucinations, religious fervor, divination of animal parts, crystal balls, etc. Some may even have been accurate, but this was more because of luck than because of any direct channel to the supernatural”.

• “..millions of people around the globe still practice pseudo-science, using fortune-tellers, seers, and philosophers for their daily direction. Many world leaders regularly consult psychics, mediums, and astrologers for guidance in decisions that determine the fate of millions”.

• “Present human activity and its consequences does not have to be shaped by the needs and values of our ancestors”.

• “Technology is racing forward but our societies are still based on concepts and methods devised centuries ago. (...) We still have thinking patterns based on old structures used in western Asia several thousand years ago”.
  

• “The comforting assumption that 'I can make a difference' is farther and farther from reality”.

• “Hopes for divine intervention by mythical characters are delusions that cannot solve the problems of our modern world”.

• “People with little knowledge of the physical world tend to see gods and demons as the prime controllers of natural phenomena”.

Πρόκειται για ευθεία άρνηση όλης της μέχρι σήμερα ανθρώπινης σκέψης. Επίσης, πρόκειται για αφόρητες γενικεύσεις και ανέρειστους αφορισμούς. Παρέθεσα τις φράσεις από το πρωτότυπο, αν όμως επιθυμεί κάποιος να τις παραθέσω και σε μετάφραση, ευχαρίστως.

The Zeitgeist Movement

Ερωτήματα όπως αυτά της προηγούμενης ανάρτησης θέτει εν πολλοίς ο Jacque Fresco στο μανιφέστο του “Designing the Future”. Το μανιφέστο αυτό εντάσσεται στο κίνημα που ο ίδιος ονόμασε The Zeitgeist Movement, από τον όρο “zeitgeist” που εισήγαγε περί τα 1800 ο Herder προκειμένου να μεταφράσει στα γερμανικά το λατινικό “genius seculi” ή “πνεύμα της εποχής”. Ο Hegel αργότερα χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει το κυρίαρχο πολιτισμικό περιβάλλον που προσδιορίζει μια εποχή στη διαλεκτική πρόοδο ενός λαού ή και ολόκληρου του κόσμου. Μολονότι ο όρος χρησιμοποιήθηκε μέχρι τώρα σε σχέση με περιόδους του παρελθόντος, ο Jacque Fresco τον χρησιμοποιεί για το παρόν και το άμεσο μέλλον. Ο ίδιος είναι υπεύθυνος και για το Venus Project, την πιλοτική υλοποίηση κάποιων από τις ιδέες του για τον κόσμο του μέλλοντος σε μια μεγάλη έκταση στο Venus της Φλόριντα.

Κυκλοφόρησαν και κάποιες ταινίες με τον ίδιο τίτλο που κάποιους τους έφριξαν γιατί επιτέθηκαν στα θρησκευτικά τους πιστεύω, ενώ για κάποιους άλλους έγιναν “must”.

Δεν έψαξα επισταμένα για μια βιογραφία του Fresco, αν και όπου κοίταξα φέρεται ως designer/engineer. Είναι σίγουρα ένας τεχνοκράτης με ελάχιστη εκτίμηση για τη φιλοσοφία και τις ανθρωπιστικές επιστήμες, απ' όσα φαίνονται στο μανιφέστο του. Υπάρχουν ωστόσο και σημεία μέσα εκεί που φαίνονται να στέκουν. Θα αφιερώσω δυο-τρεις αναρτήσεις στη συζήτηση της προσέγγισής του, μια και έχει γίνει αρκετός ντόρος κι έχουν ασχοληθεί και κάποιοι φίλοι μου με αυτήν.

Εξατομικεύοντας

Ένας παλιός φίλος μου υπέδειξε πρόσφατα ένα blog, είναι στα αγγλικά: http://brontebaxter.wordpress.com

Εκεί μέσα αναφέρεται ότι ζούμε μέσα σε μια συνωμοσία ήσσονων θεοτήτων, ουσιαστικά εξωγήινων οντοτήτων, οι οποίες δημιούργησαν τις θρησκείες που γνωρίζουμε και τρέφονταν παλιότερα από τον φόβο προς τους θεούς και τα συναφή συναισθήματά μας, ενώ σήμερα τρέφονται από το soma, τη λεπτοφυή ενέργεια που παράγεται κατά τον διαλογισμό και την επανάληψη των μάντρας. Ο απώτερος στόχος τους είναι να μας κάνουν να τους παραδώσουμε την ελεύθερη βούλησή μας, την προσωπικότητά μας και σ' αυτό -λέει- στοχεύει η Νέα Εποχή με σλόγκαν όπως “όλοι είμαστε ένα”, “πρέπει να σκοτώσουμε το εγώ μας”, “πρέπει να αφεθούμε να μας γεμίσουν ανώτερες δυνάμεις”.

Προσωπικά ποτέ δεν συμπάθησα τη Νέα Εποχή με τις αρλούμπες περί ανάληψης σε άλλη διάσταση, περί μιας ασαφούς αγάπης που δεν κατευθύνεται πουθενά συγκεκριμένα (ούτε καν στον εαυτό), περί σωτηρίας της ψυχής με μαγικούς τρόπους χωρίς προσωπική προσπάθεια, κλπ. Όμως, δεν μπορούμε να βάζουμε τα πάντα σε ένα τσουβάλι, επειδή κάποιοι ανεύθυνοι και αψυχολόγητοι άνθρωποι είδαν το στοίχημα της προσωπικής εξέλιξης ως μέσο πλουτισμού, προσωπικής δόξας ή εύκολου σεξ. Οι περισσότεροι είναι παιδιά της “Νέας Εποχής του Νεσκαφέ”: δυο κουταλιές απ' αυτήν σε λίγο ζεστό νερό, ανακατέψτε και είστε έτοιμοι να κατακτήσετε το σύμπαν. Δεν βασάνισαν ποτέ τις μεθόδους που διδάχτηκαν στο μυαλό τους και, επηρμένοι, φαντάστηκαν ότι αφού έσωσαν βέβαια τον εαυτό τους μπορούν να σώσουν και άλλους. Μακριά από μας τέτοιες σωτηρίες!

Η βασική διαφωνία μου με το παραπάνω blog, προτού ακόμη φθάσουμε στα ενδεχομένως εξωφρενικά περί εξωγήινων οντοτήτων που θέλουν να κατακυριεύσουν την ανθρωπότητα, είναι πως είναι αδύνατον να παραδώσουμε την προσωπικότητά μας. Βασικά, είναι αδύνατον να ξεφύγουμε απ' αυτήν, ακόμη κι αν το θέλουμε. Ο κόσμος όλος δομείται από προσωπικότητες που “δεν μπορούν να μην είναι εγώ”. Ακόμη και στις βαθύτερες καταστάσεις προσευχής ή διαλογισμού, είναι πάντα κάποιο “εγώ” που διαλογίζεται, είναι πάντα ένα τμήμα του όλου που αντανακλά το υπόλοιπο, διαφορετικά δεν θα υπήρχε ζωή. Η μουσική, η λογοτεχνία, η μαγειρική, η αρχιτεκτονική των κτηρίων στα οποία ζούμε και εργαζόμαστε, ο,τιδήποτε έχουν δημιουργήσει οι άνθρωποι είναι προϊόν της προσωπικοτητάς τους που, βασισμένη στη μνήμη και τη φαντασία, συλλαμβάνει και κατασκευάζει τον κόσμο όπως τον ξέρουμε.

Τα γονίδια της ανθρωπότητας υπαγορεύουν την εξατομίκευση. Ολόκληρη η ιστορία μας είναι ένας ύμνος της προσωπικότητας. Ακόμη κι αν δεν θυμόμαστε εποχές, κράτη ή λαούς, πάντα θα θυμόμαστε ποιοι ήταν και τι έκαναν ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Νέρωνας, ο Αττίλας, η Μαντάμ Κιουρί, η Αγία Τερέζα, ο Χίτλερ. Αντίθετα, στα υπόλοιπα είδη ζώων, ο κύκλος του ατόμου συμπίπτει με τον κύκλο του είδους, γι' αυτό και οι γονείς εγκαταλείπουν ή τρώνε τα αδύναμα παιδιά τους: η επιβίωση του είδους εξαρτάται από την επιβίωση των ισχυρότερων ατόμων, χωρίς καμία διάκριση, τελεία και παύλα. Αλλά ο άνθρωπος, όχι, θα επιστρέψει για να σώσει έναν και μόνο συνάνθρωπο ή για να υπερασπιστεί κάποιο πιστεύω. Θα χαράξει το όνομά του στην ιστορία. Θα γίνει παράδειγμα, σημείο έμπνευσης ή αποστροφής. Κάποιος συγκεκριμένος άνθρωπος, με ονοματεπώνυμο, κάποια προσωπικότητα.

Είναι πραγματικά αδύνατον να ξεφύγουμε τον γονότυπό μας, οπότε ούτε να σκοτώσουμε ούτε να παραδώσουμε το εγώ μας μπορούμε. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να το εξελίξουμε ή να το αφήσουμε στάσιμο. Στην πρώτη περίπτωση, οδηγούμαστε στην ευτυχία, στη δεύτερη μένουμε υπό το κράτος ο,τιδήποτε μας δεσμεύει. Η επιλογή είναι πάντα δική μας.